Verborgen historie in kasten, kieren en kruipruimten
Tekst en foto's: JobbeWijnen - Het idee is eigenlijk heel eenvoudig. Mensen wonen en werken in gebouwen.
De sporen die dit nalaat zijn te beschouwen als cultuurhistorische neerslag en als zodanig te bestuderen.
Dat onderzoek geeft een aanvullend beeld van de geschiedenis van een plek.
Het resultaat was verbluffend.
Inderdaad werden sporen gevonden,
die zonder twijfel aan de oorlogs
periode te koppelen zijn.
|jjpi
VOOR DE HAND LIGGEND OF NIET, in
2010 werd door de auteur op persoonlijke
titel het allereerste bouwbiografiseh locatie-
onderzoek van Nederland uitgevoerd en uitge
geven door RAAP Archeologisch Adviesbureau.
Een zoektocht naar sporen van de Tweede
Wereldoorlog in de voormalige Hoogere Bur
gerschool (HBS) in Wageningen. Het is onder
zoek op plaatsen waar mensen normaal weinig
komen: op zolders, tussen dubbele muren én in
kruipruimten. Dit leverde onverwachte resul
taten op die de onderzoeksvraag ver te buiten
gingen en die de geschiedenis op een verfris
sende wijze in beeld brachten.
Bouwbiografie
De aanzet ontstond tijdens een wandeling
op de heide. Hans Timmerman - specialist bij
de Gelderland Bibliotheek - vertelde over de
boeiende onderzoeken, die hij in zijn vrije tijd
had uitgevoerd met betrekking tot de Tweede
Wereldoorlog. Een zo'n onderzoek betrof het
voormalig badhuis in Laag Soeren. In de kruip
ruimte vond hij een nooit verzonden persoon
lijke brief van een militair van de Waffen-SS
aan zijn familie.
Een bijzonder resultaat. Maar ging het hier om
een toevalstreffer, of is dit soort onderzoek
naar de oorlog herhaalbaar, of zelfs als op zich
zelf staande cultuurhistorische onderzoeksme-
thodiek uit te werken? Deze vragen prikkelden
mij en leidden tot het opzetten van een pilot:
met hulp het gemeentearchief werd een aantal
panden in Wageningen geselecteerd waar met
grote waarschijnlijkheid Duitse activiteit is
geweest tijdens de bezetting. Het meest in het
oog springende voorbeeld was de voormalige
ja. MIwfr
V-
4
\JL ~>c+0c,Jhn**
Een van de tientallen zoekgeraakte proefwerken.
Dit exemplaar van leerling G.P.J. Versteegh
stamt uit 1934.
HBS aan de (huidige) Generaal Foulkesweg.
Dit schoolgebouw was volgens officiële stukken
ten behoeve van de Wehrmacht gevorderd
vanaf 20 maart 1944. De HBS, die inmiddels
dienst doet als creatief centrum 't Venster, werd
systematisch onderzocht met als hoofdvraag:
'Is het mogelijk nog iets terug te vinden van de
periode '40-'45?' De kruipruimten, zolders en
alles er tussenin werden zorgvuldig onderzocht.
Napoleon
Het resultaat was verbluffend. Inderdaad
werden sporen gevonden, die zonder twijfel
aan de oorlogsperiode te koppelen zijn: een
granaatinslag in de gevel, melkblikjes in de
kruipruimten en een inscriptie op zolder lui
dend 'H.C. van Putten, DEC 44 SS t'. Maar het
resultaat strekte veel verder dan de onder
zoeksvraag.
Zo kwamen er tientallen zoekgeraakte proef
werken tevoorschijn, de oudste uit de jaren '30.
De naam van de leerling, datum en al dan niet
voldoende cijfer er nog op. Verder diensten-
veloppen van de rector, ansichten, kranten,
een toegangsbewijs voor de Kermesse d'Été
uit 1920 en vele verpakkingen voor levens
middelen van al lang verdwenen Wageningse
middenstanders. Als klap op de vuurpijl kwam
een tachtig centimeter hoog borstbeeld van
Napoleon in honderd stukken onder de vloeren
tevoorschijn, een replica van een origineel van
de beroemde beeldhouwer Antonio Cannova.
Methodiek in ontwikkeling
De resultaten van het pilotonderzoek waren
opzienbarend en de auteur haastte zich dan
ook naar een vervolg in andere gebouwen. Al
gauw bleek dat het resultaat iang niet overai
hetzelfde uitpakt. De mate van bouwbiografi-
sche vondsten hangt sterk af van de aard van
het gebouw en de bouwwijze. De HBS is een
gebouw uit 1897 met houten vloeren, toegan
kelijke kruipruimten en hoge zolders. Een ander
34 Heemschut juni 2011
SEP.
1934
asÉÉK-
w - ,rt< ff*"'*1*
f-OOHsfc AA/ftX Gou.
48% -i - - L k
Wm -
'.'l k' r <<P oto-C+r ,4 v~<A -£cc.
-V-- •■fe.fr-'v - '.vk A-LuJx.iL Tic. JC éA&nx p^ruA.
'S-ëAsXe. 'Wi. %p '-A
lp Aie -c cz/v-t s%> -i-Hsts i iMTka,
-At k 'A-ih- -
«»->/- ..dmUïUfe
ai-
f*v <s£^£-ue %4e t '<■<- ^5.
V-W. AAA. 1. iu. AWL yvtnt pfcoA Éfé A
j PJ- c<it -oit Jl' g 3ut^e,*udt
Trut
0,'CrA p aA X. sic-tci X-UUA l a, ^a.
U» Qtsï j r\nst -£-ALp S octjAc -* ■pvdfak&'t
-ali t<4£tjijyici A ,~.Lt a aj, c Aa cl
- i 'C -■ T t G A: r-r
As 'U JsocSé tyól/hXU AA- t J-AïU
aU. e^t A~tpri.clA,OisA) p>. AP svCnxA ACeho
0l<a> qaaAaz. T&&
At. .<s jv - ~t~ '■'•■A. .iT-C £i- fiCUUs^>££- -frnACusi*\Afci S.
ÜSfcnJit i»v X fx. a,
-ö V'-„x. >>v>-
A C.U- C
Bouwbiografie: Kruipend door de Burgerschool
RIJK# HOOOERE BUnOBRfiOHOOL VAKj
WAQVNINORN.
O ATOM:
I.SKRUNO:
KLAUS:
eOEKBNB
T ÖWMRr
<U~g3tSf-
*-3"* Cl 4-a^-^c
Ijjï
-T -lAA* -»*•*-
'h U' .-KLi- frfjy
I Iinirr:4?>L/L t
Ji. Ajtii. *is£\jL 5 ''"Vhi Ats>tr
ff #lf fj
