Documentaire vraagt aandacht voor gemeenschappelijk erfgoed op Surabaya
Norman Vervat - Zowel in Indonesië als in Nederland bestaat maar weinig
kennis over de Nederlands-lndisehe/lndonesische architectuurgeschiedenis
van de periode 1875 tot 1945. Ook slechts een klein publiek is op de hoogte
van het bijzondere gemeenschappelijke erfgoed uit deze periode in de mil
joenenstad Surabaya. De documentaire van Tie van der Horst 'Surabaya's
hidden treasures, saved or lost forever'wil de kennis over dit bijzondere
erfgoed vergroten om draagvlak voor behoud te creëren.
Veel gerenommeerde
Nederlandse architecten
werkten ook in Nederlands-lndië
SURABAYA. Een stad met ongeveer vier
miljoen inwoners. Ruim zestig jaar na het
vertrek van de Nederlanders uit Indonesië is het
Nederlands gebouwd erfgoed uit de periode
1875-1945 nog steeds beeldbepalend aanwezig
in het straatbeeld. In de stad kom je architec
tonische hoogstandjes tegen van architecten
als C. Citroen, C.C. Cuypers, H.P. Berlage en
W. Lemei. Het gebouwde erfgoed varieert van
woningen, kantoorgebouwen en een ziekenhuis
tot een sluizeneomplex en bruggen.
Stromingen
In de periode 1875-1945 kwam de Indische
architectuur tot bloei. Vele gerenommeerde
Nederlandse architecten hebben in deze jaren
in Indonesië werk gerealiseerd. Ze waren veelal
opgeleid in Nederland en beïnvloed door de
bouwstijlen die hier gangbaar waren: Neoclas
sicisme, Nieuwe Zakelijkheid, Amsterdamse
School, De Stijl. In Surabaya zijn van al deze
stromingen prachtige voorbeelden te vinden.
Sommige architecten hebben zowel in Neder
land als in Indonesië gebouwd, maar de meeste
architecten bleven in Indonesië en kwamen
nooit meer terug.
Het kantoor van de Levens- en Lijfrentever
zekeringsmaatschappij 'De Algemeene' uit
1900-1902 van H.P. Berlage is een van de
interessantste gebouwen uit deze periode. Het
is het enige uitgevoerde ontwerp van Berlage
in Surabaya. Joseph Mendes de Costa ontwierp
voor het exterieur en interieur van het gebouw
de beeldhouwwerken. Ook is er, zoals vaker
bij de vroege gebouwen van Berlage, in de
architectuur geïntegreerd werk van Jan Toorop
aanwezig. Het gebouw staat leeg en verkeert
in slechte staat. Wel heeft het inmiddels een
beschermde status. In de film is goed te zien
dat veel waardevolle details, ondanks langdu
rige verwaarlozing, nog steeds aanwezig zijn.
Veel minder bekend dan Berlage, maar mis
schien wel bepalend voor het gezicht van het
koloniale Surabaya was architect C. Citroen.
Hij heeft vele gebouwen ontworpen in de stad.
Een bijzonder voorbeeld van een gebouw van
Citroen dat nog in gebruik is en dat in goede
staat verkeert, is het Hospitaal der Soera-
baische Ziekenverpleging, Darmo (1922). Het
wordt nog altijd als ziekenhuis gebruikt. De nog
oorspronkelijke details laten zien dat er sinds de
bouw zorgvuldig voor gezorgd is.
Surabaya. Joseph Mendes de Costa leverde met
zijn beeldhouwwerken een bijdrage aan de ver
siering van in- en exterieur van 'De Algemeene'.
Foto documentaire
Surabaya. De gevel van 'De Algemeene', een
ontwerp van H.P. Berlage uit de eerste jaren
van de twintigste eeuw. Foto documentaire
juni 2011 Heemschut 9
Oog voor Indische architectuur
