Het stoomgemaal De Tuut
Literatuur
De kunst van
Appeltern. Onderhoudswerk aan De Tuut. Foto's Jan Reijnen
Appeltern - Het stoomgemaal De Tuut in
Appeltern, in het land van Maas en Waal, is
een van de laatste overgebleven authentieke
stoomgemalen van ons land (zie ook deze editie
van Heemschut, pagina 31). In het Gelderse
rivierengebied is 'De Tuut' het laatste over
gebleven gemaal van de ooit 34 gemalen die
hier actief waren. Het gemaal, nu grotendeels
hersteld en met een nieuwe bestemming als
museumgemaal, is bijzonder vanwege de unieke
complete inventaris met de stoommachines en
stoomketels.
Het gemaal bezit onder meer een ketelbatterij
met drie ingemetselde ketels en ovenverhitters
met rookgaskanalen voor extra warmteopname.
Een dergelijk systeem kan men in ons land
alleen nog aantreffen bij dit gemaal. Monumen-
tenstiehting Baet en Borgh, sinds 1984 eigenaar
en beheerder van 'De Tuut', heeft de afgelopen
jaren een uitgebreid materiaalonderzoek laten
uitvoeren naar de staat van deze negentig jaar
oude ketels, die in 1967 zijn stilgelegd. Ketel
1 doet in combinatie met de beide stoom
machines alweer tien jaar regelmatig dienst.
De resultaten van het onderzoek naar ketel 2 en
ketel 3 waren positief en de keuring door het
Stoomwezen is gunstig verlopen. De restau
ratie van deze beide ketels zal in fasen worden
uitgevoerd, afhankelijk van de beschikbare
financiële middelen. De restauratieklus zal door
vrijwilligers worden uitgevoerd, waarna de
ketelbatterij weer volledig in bedrijf zal zijn.
Peter Sprangers De kunst van
De Gruyter; handel en keramiek in
Utrechten elders. Utrecht, Begijnekade
18 Uitgevers, 2010. 127 biz., ill. ISBN
978.90.78019.30.5. Prijs: 19,95.
De kruidenierswinkels van De Gruyter
zijn al geruime tijd uit het Nederlandse
straatbeeld verdwenen.
Toch herinneren vele Nederlanders
zich nog de koffiegeur en het fraaie
interieur van de winkels, de 10 °/o
korting en 'Het Snoepje van de Week'.
Vanaf 1896 bouwde Jacques de Gruyter
uit Den Bosch het gruttersbedrijf uit
tot een landelijke onderneming. In Den
Bosch was het hoofdkantoor geves
tigd, evenals de koffie-en theefabriek.
De formule van verkoop van eigen
kwaliteitsproducten in eigen winkels
was jarenlang zeer succesvol en leidde
tot een kruideniersimperium van meer
dan 550 winkels en 7.500 werknemers.
In het net verschenen boek 'De kunst
van De Gruyter, handel en keramiek in
Utrecht en elders' wordt de geschie
denis van het De Gruyter-coneern
beknopt beschreven, aan de hand van
de architectuur van de belangrijkste
winkelfilialen, met speciale aandacht
voor de zeer fraaie Art Nouveau-
tegeltableaus die tot 1930 onlosmake
lijk verbonden waren met het winkel
interieur van de De Gruyterfilialen.
Huisarchitect W.G. Welsing ontwierp
voor De Gruyter vele filialen. Enkele van
deze winkelpuien zijn nog in oorspron
kelijke staat bewaard gebleven, waar
onder winkels in Utrecht, Groningen
en Den Haag. Het boek beschrijft de
rijkdom van de tegeltableaus in de
winkels met exotische en sprookjes
achtige taferelen, die refereerden aan
de Aziatische landen waar de koffie en
thee vandaan kwamen. Bij de beschrij
ving van de winkelpuien ligt het accent
op de stad Utrecht. Verder besteedt het
boek aandacht aan de originele wijze
waarop het bedrijf de dagelijkse bood
schappen vroeger onder de aandacht
van de consument bracht. Het boek
is rijk geïllustreerd met historische
zwart-witfoto's en kleurenopnamen
van overgebleven tegeltableaus.
april 2011 2010 Industria 47
landcl eri keramiek in Utrecht cn etder<
Peter Spi
AMSTERMM-UTRECMT-NUME SEN-ARNHEM
