Friesland
IJzerwarenpakhuis 'Hartelust'
Kokostapijtfabriek bedreigd
Groningen
World Canals Conference
Harlingen. De kokostapijtfabriek Van der Schoot.
Leeuworden - Eind vorig jaar is het herstel
voltooid van het voormalige ijzerwarenpakhuis
'Hartelust' aan de Romkeslaan in Leeuwarden.
Het monumentale pakhuis, een rijksmonu
ment, werd in 1908 gebouwd in opdracht
van de ijzerhandelaar Bernard Hartelust uit
Leeuwarden. Het pand werd ontworpen door
architect Z.S. Leddema, en opgetrokken in neo-
renaissancestijl met Art Nouveau-invloeden.
Na 1967 was het pand in gebruik bij de
La. Rouppe van der Voorts Industrie en
Handelsmaatschappij uit Den Haag. In 2003
kwam het leeg te staan. Architect Jelle de
Jong uit Lemmer maakte een ontwerp voor de
verbouw tot appartementen. Bouwbedrijf Lont
BV uit Sint Annaparochie was verantwoordelijk
voor de ingrijpende restauratieklus, die eind
2010 werd voltooid.
Bijzonder aan het complex is de aanwezig
heid van een inpandige binnenstraat, die nu
dient om toegang tot de appartementen te
verschaffen. In de binnenstraat zijn de originele
buiten- en binnengevels in Lriese gele steen
gehandhaafd. Naast de 28 appartementen zijn
zes kantoorruimtes met atelierruimtes opgele
verd, deels in een nieuwbouwdeel, dat is aange
past aan de bouwstijl van het oude pakhuis.
De bouwkosten voor het project bedroegen
4,7 miljoen euro.
Harlingen - Aan de Kimswerderweg in
Harlingen staat het vervallen complex van
de kokostapijtfabriek van de firma Van der
Schoot. Voor de fabriek is een sloopvergunning
aangevraagd en inmiddels ook verleend door
de gemeente. Het geheel heeft geen enkele
beschermde status. De kokostapijtfabriek, een
U-vormig, eenlaags in traditionele baksteenstijl
opgetrokken gebouw, werd in 1941 gebouwd
door de Duitsers als reparatiewerkplaats voor
geschut van de marine. Het stond in de oorlog
bekend als het 'Maza-gebouw', een afkorting
van 'Marine Artillerie Zeugamt'. De bouwstijl
refereert aan de indertijd gangbare 'Heimat-
stil', een bouwstijl die de Duitsers ook hebben
toegepast bij de bouw van de luchtmachtbasis
Deelen bij Arnhem.
Na de oorlog werd het 'Maza-gebouw' in
gebruik genomen als fabriek van kokosmatlopers
door de Gebr. van der Schoot. De fabriek was
in de jaren vijftig en zestig een van de belang
rijkste bedrijven in Harlingen. Door de intro
ductie van nylon werd de populaire kokosmat
steeds minder verkocht en Van der Schoot ging
na beëindiging van de kokosmatproductie over
op een kippenhandel. Na de sluiting van het
bedrijf kwam het complex leeg te staan en
verviel het tot een bouwval. Op 27 januari 2010
verleende de gemeente Harlingen een sloop
vergunning voor dit markante gebouw, dat van
belang is vanwege de oorspronkelijk militaire
functie, maar ook omdat het een belangrijke rol
heeft gespeeld in de naoorlogse industrialisatie
van Harlingen. De Vereniging Oud Harlingen
heeft geen protest aangetekend tegen de
sloop, maar heeft wel een oproep doen uitgaan
aan geïnteresseerde partijen om het pand te
behouden en het een nieuwe zinvolle bestem
ming te geven. De vereniging realiseert zich
evenwel dat het complex volkomen is uitgeleefd
door jarenlange leegstand en dat renovatie een
kostbare zaak zal zijn.
De actuele sloopdreiging van het Harlinger com
plex toont eens te meer aan dat bescherming
van gebouwd militair erfgoed uit de Tweede
Wereldoorlog nog lang niet gewaarborgd is.
Oranjekanaal bij Zuidbarge. Foto Marcel Overbeek
Van 19 tot en met 24 september 2011 zal de
World Canals Conference worden gehouden
in Groningen. Op de conferentie staan de
thema's economie, ecologie, cultuurhistorie,
infrastructuur en toerisme centraal (zie Heem
schut februari 2011, pag 17). De World Canals
Conference is een 23 jaar oud initiatief van
British Waterways. In de ochtendsessies spreken
internationale en nationale specialisten, de
middagen zijn gevuld met werkbezoeken aan
kanalen en watergebonden erfgoed in de drie
noordelijke provincies. Zo komt in friesland
het Lriese Merenproject aan de orde en ligt
in Groningen de nadruk op de Veenkoloniale
Vaarwegen, de in 2009 geopende vaarroute
Zuidlaardermeer-Oost-Groningen, het Van
Starkenborghkanaal en het landschap. In
Drenthe gaat de aandacht uit naar de histori
sche vaarwegen en nieuwe verbindingen. Een
uitgebreid post-conferenceprogramma richt
zich op kanaalstructuren en watersystemen
voor de beroepsvaart op de hoofdvaarwegen
van Rijkswaterstaat, de historische kanalen en
de waterschappen in Overijssel, Gelderland,
Utrecht, Zuid- en Noord-Holland.
Voor alle actuele ontwikkelingen, publicaties en
acties rond de conferentie zie
www.worldcanalsconference2011.nl
