Transformatorhuis in jaren twintig
ontworpen door A.A. Kok
Door Willem Heijbroek
Het door A.A. Kok ontworpen trans
formatorhuisje van Groede in Zee
land zal worden gerestaureerd. Na
jaren van verval is een plan gemaakt
voor restauratie en, belangrijker
nog, hergebruik. Het huisje stond al
een halve eeuw vrijwel ongebruikt.
Groede. Het transformator
huisje naar ontwerp van
A.A. Kok. Foto M.A. Kindt
De LAATSTE JAREN VERDWIJNEN in
Zeeland steeds meer transformatorhuisjes,
die indertijd in opdracht van de Provinciale
Zeeuwse Eleetrieiteits Maatschappij (PZEM) zijn
gebouwd. Zij worden vervangen door kleine
kastjes. De opvolger van PZEM, het energie
bedrijf Delta, heeft alle vastgoed in het Delta
Netwerk Bedrijf B.V. (DNWB) opgenomen en is
bezig transformatorhuisjes af te stoten. In het
kader van het eeuwfeest spant de Provinciale
Commissie Zeeland zich in voor het behoud
van de transformatorhuisjes in het heggen- en
hagenlandsehap van Zeeuws-Vlaanderen. Voor
een huisje in Groede, dat Abel Antoon Kok als
kerkje heeft ontworpen, is een restauratiepro
ject opgezet in samenwerking met de Stichting
Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ), Stichting
Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) en de Werk
groep Industrieel Erfgoed Zeeland (WIEZ). Eind
vorig jaar is het eigendom van dit transfor
matorhuisje door DNWB overgedragen aan
Eleemschut om op die manier de noodzakelijke
fondsen voor restauratie te kunnen verwerven.
Behalve een gift van energiebedrijf Delta zelf,
zijn er al toezeggingen van de BankGiroloterij,
het Prins Bernhard Cultuurfonds en Katten-
dijke/Drucker Stichting, die bijna voldoende
zijn om het huisje te restaureren. De Stichting
Landschapsbeheer (SLZ) zal dit werk uitvoeren.
Om de ontsiering van straten en wegen in
Amsterdam door niet passend straatmeubilair
te voorkomen wordt in 1916 een prijsvraag
uitgeschreven voor het ontwerpen van es
thetisch verantwoorde transformatorhuisjes.
Hier schrijft Abel Kok op in, wat leidt tot de
opdracht van de gemeente voor het ontwerpen
van transformatorhuisjes in Amsterdam. In Zee
land vraagt de PZEM Kok in 1921 een elektri
sche centrale te bouwen in Westdorpe, dichtbij
de industrievestigingen langs het kanaal van
Terneuzen naar Gent. De te leveren stroom
moet worden getransporteerd via een aantal
transformatorhuisjes, verspreid over Zeeuws-
Vlaanderen. Als eerste bouwt Kok in 1922 het
transformatorstation Reedijk in Westdorpe in
laagbouw. Het vertoont gelijkenis met de Am
sterdamse huisjes en is in Art Deco stijl opge
trokken. In 2007 is het gebouwtje met inhoud
hersteld en het fungeert nu als een miniatuur
museum voor industrieel erfgoed. Kok ontwerpt
huisjes in verschillende stijlen: sommige in
hoogbouw, die lijken op Romaanse kerkjes zoals
in Clinge en Groede, andere in laagbouw zoals
in Westdorpe en Philippine. Op verschillende
plaatsen in Zeeland, onder meer op Schouwen-
Duiveland en Tholen, zijn na 1925 ook nog
andere typen transformatorhuisjes gebouwd.
Alle zijn geïnventariseerd en in kaart gebracht.
Een beperkt aantal is aan sloop ontsnapt en
waard om behouden te blijven als karakteristiek
element van het Zeeuwse Landschap. SS
22 Heemschut april 2011
Gebouwtje in Groede gered
