P. Meijers - De gemeente Leiden heeft het project 'Historische winkel
puien' in het leven geroepen om de oorspronkelijke winkelpuien
- die nu verborgen zitten achter betimmeringen - te laten terugkeren
in het straatbeeld. Doel is de binnenstad een kwaliteitsimpuls te geven
door het opwaarderen van nog aanwezige bijzondere winkelpuien en
het terugbrengen van het historisch winkelbeeld van Leiden.
Leiden. Vismarkt, gezien vanaf
de Korenbrugsteeg richting
Kapelstraat. Eind 19e eeuw.
Foto archief Leiden
Winkelpui aan Nieuwe Rijn 8-9-10
gebouwd omstreeks 1900 - 1906
Foto Wilbert Devilee
ZOALS IN ZOVEEL STEDEN werden in
de negentiende eeuw veel woonhuizen
in Leiden verbouwd tot winkel en voorzien
van een winkelpui. Op historische foto's met
straatbeelden uit het eind van deze eeuw is
goed de overgang zichtbaar van gevelrijen met
woonhuizen naar echte winkelstraten.
Ruim voor de ontwikkeling van de winkelstraten
werd de koopwaar van boer en ambachtsman
aangeboden op de markt of ze werd aan de
deur verkocht. Pas in de loop van de negen
tiende eeuw veranderde dit. Industrieel gepro
duceerde consumptiegoederen vonden hun
weg naar 'winkelhuizen'. Dit waren aanvankelijk
gewone woonhuizen, waar de verkoper op de
begane grond zijn waar uitstalde. Dit gebeurde
in eerste instantie op de uitgeklapte buiten
luiken of onder een luifel. Met het verschijnen
van zogenaamde etalagekasten ontstonden
erkers en de eerste winkelarehitectuur. In het
straatbeeld verschenen etalages en winkelpuien
om de aandacht te vestigen op winkel en waar.
Een winkelpui werd het visitekaartje van de
winkelier om klanten te lokken.
Aan het begin van de twintigste eeuw kende
Leiden een economische bloeiperiode en
werden veel winkels gebouwd. Men was toen
ook voor het eerst in staat glas van grote afme
tingen te produceren, waardoor de etalages
en vitrines steeds hoger en breder konden
worden gemaakt. De etalages werden steeds
dominanter in het gevelbeeld. De beleving van
de binnenstad werd dan ook in toenemende
mate bepaald door de architectuur van de
winkelpuien. De toegepaste bouwstijlen waren
belangrijk voor de uitstraling van een winkel en
de verschillende architeetuurstromingen die in
deze periode opkwamen speelden een belang
rijke rol.
Tijdsgebonden
Winkels zijn bijzonder modegevoelig en erg
veranderlijk van aard. Geen architectuur is
daarom zo tijdsgebonden en aan wijzigingen
26 Heemschut februari 2011
HUtiOENMA(a7A Y
Leiden laat weer in de etalage kijken
