Literatuur
Colofon Industria
in Heemschut
STEEN
48 Industria december 2010
Frank V. Smit: Bruggen in Amsterdam;
infrastructurele ontwikkelingen en
brugontwerpen van 1850 tot 2010.
396 biz., ill., krtn., reg., bijlagen. ISBN
978-90-5345-337-7. Prijs 49,95
Dit boek is geen inventariserend over
zicht van alle bruggen in Amsterdam,
maar een algemeen overzichtswerk dat
aandacht besteedt aan de Amster
damse brug als kunstwerk, ingepast
in de stedelijke omgeving. Het boek
beschrijft echter ook de opkomst en
groei van Amsterdam vanaf het midden
van de 19de eeuw en de daarbij beho
rende ontwikkelingen in het stedelijk
overheidsapparaat, in dit geval zich
beperkend tot de stedelijke infrastruc
tuur. Kortom, het is ook een kleine
geschiedenis geworden van de Dienst
Publieke Werken. Na 1918 ontwikkelde
deze dienst zich tot een invloedrijke
instantie, die zich bezighield met de
inrichting van de publieke ruimte. Veel
aandacht werd besteed aan de kwaliteit
van de ruimtelijke omgeving, met vanaf
1918 een grote invloed van de archi
tecten van de Amsterdamse School.
Deze architecten, waaronder Piet de
Klerk, J.M. van der Mey en P.L. Kramer
ontwierpen vele bruggen in de periode
van het interbellum. De stad werd in
deze periode verrijkt met vele prachtig
vormgegeven bruggen, die voorzien
werden van fraaie versieringen in
baksteen en natuursteen.
Na de Tweede Wereldoorlog groeide
het aantal bruggen in de hoofdstad
spectaculair, van 400 in 1951 naar
1628 in 2010. Hierbij horen ook vele
wandel- en fietsbruggen. Een selectie is
opgenomen in drie beschreven routes:
1. Singelring met de Westelijke Eilanden
en het Oostelijk Havengebied 2. de
westelijke Hoofdvaarweg, de Schinkel
of Kostverlorenvaart met de verbinding
van het Nieuwe Meer met de Ring
vaart van de Haarlemmermeer 3. de
Oostelijke Hoofdvaarweg, de Amstel.
De routes zijn net als het gehele boek
mooi geïllustreerd en ook voorzien van
vele, soms onbekende afbeeldingen.
Het geheel is uitstekend leesbaar en
goed vormgegeven. Er zijn ook bijlagen
opgenomen, waaronder een technisch
overzicht van bewegingswerken en
onderdelen van verschillende typen
beweegbare bruggen.
Karin Stadhouders: Steenfabrieken;
beelden van een veranderend land
schap. Amsterdam, Uitgeverij Stoker
kade, 2010. 144 blz.jll., lit.opg. Oblong
formaat. iSBN 978 90 79156 09 2.
Prijs: 17,50.
Eeuwenlang vormden steenfabrieken
een karakteristiek onderdeel van het
Nederlandse rivierlandschap. Veel oude
steenfabrieken zijn sinds de jaren zestig
verdwenen, nog slechts enkele com
plexen zijn overgebleven en worden
gekoesterd door erfgoedliefhebbers,
betrokken burgers en lokale overheden.
In dit boek beschrijft de auteur hoe
tijdgenoten vroeger aankeken tegen
de steenfabrieken en de arbeiders die
er werkten. Dat beeld is onthullend: op
het product baksteen was men trots,
maar het bakken ervan werd lang
beschouwd als een inferieure bezigheid.
Het steenovenvolk leefde in de marge
van de samenleving.
Ook de fabrieken werden niet bepaald
beschouwd als een verrijking van het
landschap. De auteur is adviseur
onderzoeker van cultureel erfgoed.
Deze publicatie is gebaseerd op haar
masteropleiding Erfgoedstudies van
stad en land aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam, die zij in 2008 afrondde.
Na een inleiding over de algemene
geschiedenis van de Nederlandse
baksteenfabricage wordt aandacht
besteed aan de beeldvorming van de
baksteenfabricage in de afgelopen
honderd jaar. Vanuit deze interessante
invalshoek wordt de baksteenfabricage
belicht aan de hand van vele, soms
fraaie historische afbeeldingen, met
ruime aandacht voor de arbeiders en de
werkomstandigheden. Ook school
platen en reclameplaten zijn (in kleur)
afgebeeld.
De hoofdstukken worden afgewisseld
met citaten uit diverse officiële onder
zoeken naar de arbeidsomstandigheden
in de baksteenfabricage rond 1900. In
een afsluitend hoofdstuk wordt aan
dacht besteed aan een aantal geslaagde
voorbeelden van behouden gebleven
steenovens en steenfabrieken met een
nieuwe bestemming, waaronder Klein-
Hitland, Losser, Heteren, Wageningen,
Gilze en Zevenaar. Een uitgebreid
literatuuroverzicht is als bijlage
opgenomen. Een zeer lezenswaardige
en fraai geïllustreerde publicatie, die
vanwege de gekozen invalshoek een
goede, actuele aanvulling vormt op
de reeds bestaande literatuur over de
Nederlandse baksteenfabricage.
Industria is de nieuwsbrief van de Stichting
Federatie Industrieel Erfgoed Nederland
(FIEN). FIEN zet zich sinds 1984 in voor het
behoud van industrieel erfgoed in Neder
land. Bij FIEN zijn 65 lokale en regionale
stichtingen en verenigingen aangesloten.
Website
www.industrieel-erfgoed.nl
Redactieadres Industria
Redactie Industria
p/a Marcel Overbeek
Noteboomstraat 61
8021 WR Zwolle
Mailadres
industria@industrieel-erfgoed.nl
Karin Stadhouders
