Literatuur
het water
de baas
PP-
december 2010 Industria 47
Daan van Rijn en Rutger Polderman:
Het water de baas; geschiedenis van de
mechanische bemaling in Nederland.
Hilversum, Verloren, 2010. 359 blz.,
ill., Lit.opg. ISBN 978-90-8704-147-2,
Prijs: 35.
Het grootste deel van Nederland zoals
wij dat nu kennen, is in een periode van
vele eeuwen op het water veroverd.
Eerst met behulp van sluizen, later met
windmolens en sinds de negentiende
eeuw met gemalen. Met de recent
verschenen publicatie 'Het water de
baas', een initiatief van de Nederlandse
Gemalen Stichting (NGS) wordt voor
het eerst een zeer uitgebreid over
zichtswerk gepresenteerd dat specifiek
ingaat op de geschiedenis van de
mechanische bemaling in ons land. De
NGS zet zich al sinds 1987 actief in
voor de instandhouding van cultuurhis
torisch waardevolle gemalen.
De hiervoor opgezette inventarisatie en
de daarop gebaseerde database vormen
daarbij een zeer nuttig hulpmiddel. In
2007 is op basis van deze gegevens de
NGS-Gemalengids tot stand gekomen.
Het bestuur van de NGS besloot enkele
jaren geleden dat de tijd rijp was om
een vervolg op deze (losbladige) gids op
te zetten in de vorm van een boek over
de geschiedenis van de mechanische
bemaling in Nederland. Dit project
resulteerde in deze nieuwe publicatie.
Het rijk geïllustreerde boek begint
met een overzicht van de Nederlandse
waterhuishouding door de eeuwen
heen. Daarna volgt een uitgebreide
beschrijving van de ontwikkeling van
de technieken om het land met behulp
van machines droog te maken en te
houden: van het stoomgemaal in de
negentiende eeuw tot het moderne
computergestuurde elektrische gemaal
tegenwoordig. Daarbij wordt in afzon
derlijke hoofdstukken aandacht besteed
aan belangrijke innovaties van Neder
landse waterbouwkundige ontwerpers
en aan de fabrikanten, leveranciers en
bouwers van gemalen en machines. Aan
bod komen onder meer de ontwikkeling
van het scheprad, de centrifugaalpomp,
de typologie van gebouwen, polders
en droogmakerijen, machinefabrieken
en architecten en ontwerpers van
gemalen.
Afwisselend zijn in de tekst katerns
opgenomen met een uitgebreide
beschrijving van de belangrijkste
gemalen van ons land, fraai geïl
lustreerd met kleurenopnamen en
historische zwartwit-foto's. Het boek
sluit af met een blik in de toekomst.
'Het water de baas' is een bijzonder
fraai uitgegeven publicatie, en biedt
de lezer een zeer compleet beeld van
de geschiedenis van de mechanische
bemaling in ons land. Met recht een
standaardwerk!
Voltooid verleden tijd; Inspire
rende voorbeelden van herbestemd
industrieel erfgoed. Zwolle, Provincie
Overijssel/ Het Oversticht, 2010. 162
blz., ill. Geen ISBN. Verkijgbaar bij de
provincie Overijssel, Postbus 10078,
8000 GB Zwolle.
Vanaf het begin van de 21ste eeuw
probeert de provincie Overijssel met
het Stimuleringsprogramma Reanimatie
Industrieel en Agrarisch Erfgoed de
buiten gebruik geraakte industriële
gebouwen te behouden door deze
een nieuwe bestemming te geven. De
provincie zet hiervoor kennis en geld
in. Planprocessen voor herbestemming
worden ontwikkeld en er wordt advies
gegeven voor zinvolle herbestem
mingsprojecten. In het stimulerings
programma ligt momenteel het accent
op kennis delen en verwerven. Via dit
fotoboek worden geslaagde voor
beelden van herbestemming en herstel
van industrieel erfgoed in de pro
vincie Overijssel, maar ook daarbuiten
getoond.
Tot de in dit boek opgenomen voor
beelden behoren de tricotfabriek
in Winterswijk, de Gieterijhal van
Stork in Hengelo, de gebouwen van
de kruitfabriek in Ouderkerk aan de
Amstel, zeepfabriek 'de Adelaar' in
Wormerveer, de watertoren in Soest, de
Droste-cacaofabriek in Haarlem en de
Verkadefabriek in Zaandam.
Van elk object zijn kleurenopnamen
opgenomen, met veel aandacht voor
het interieur van de gebouwen. Helaas
is de beschrijving van de gebouwen
summier uitgevallen, slechts enkele
kerngegevens worden vermeld, zoals
het bouwjaar en het jaar van de
vernieuwing/herbestemming. Meer
uitgebreide (historische) achtergrond
informatie over de gebouwen had dit
fraai uitgegeven boek nog meer bete
kenis gegeven. 'Voltooid verleden tijd'
is vooral een fraai fotoboek, dat een
uitstekend overzicht geeft van recente
voorbeelden van herbestemming van
industriële gebouwen in Nederland.
'^SN^
