Handreiking voor roerend religieus erfgoed
Mare de Beyer - Door de sterke ontkerkelijking in Nederland worden steeds
meer kerken en kloosters gedwongen hun deuren te sluiten. Maar niet alleen
kerkgebouwen worden bedreigd in hun functie, ook de vaak rijke collecties
die zich in deze kerken bevinden lopen het risico dakloos te worden.
OM TE VOORKOMEN dat waardevolle religi
euze voorwerpen voor Nederland verloren gaan,
heeft Museum Catharijneconvent in samen
werking met de stichting Kerkelijk Kunstbezit in
Nederland (SKKN) het initiatief genomen tot het
Project Roerend Religieus Erfgoed in Nederland.
Een initiatief dat aansluit bij het Jaar van het
Religieus Erfgoed (2008) en waarvoor het minis
terie van OCW een subsidie heeft toegekend.
Samenwerking
Tienduizenden objecten kunnen op termijn niet
langer in hun oorspronkelijke kerkelijke omge
ving functioneren. Natuurlijk worden bij een
fusie de meest belangrijke (liturgische) voor
werpen meegenomen naar de fusiekerk, maar
steeds meer objecten zullen overbodig zijn.
Deze kunnen niet allemaal worden bewaard en
er moeten dus keuzes gemaakt worden. Voor
het weloverwogen maken van keuzes ontwikkelt
Museum Catharijneconvent, het museum voor
de christelijke kunst en cultuur in Nederland,
samen met de SKKN en diverse partners een
Waarderingskader voor het Roerend Religieus
Erfgoed en een Leidraad Afstoting Religieuze
Objecten (LARO).
De SKKN is een vanzelfsprekende partner,
omdat deze al meer dan dertig jaar het kunst
en cultuurbezit van kerken en kloosters vastlegt.
Ook het aandeel van kerkelijk Nederland is
groot: vertegenwoordigers van de Rooms-
katholieke Kerk, de Protestantse Kerk in Neder
land, verschillende protestantse kerkgemeenten
en de Oud-Katholieke Kerk dragen bij aan de
totstandkoming van het Waarderingskader en
de LARO. Ook medewerkers van instituut Col
lectie Nederland, Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed, Erfgoed Nederland, Erfgoedeentrum
Nederlands Kloosterleven, Radboud Universi
teit en verschillende musea met een religieuze
(deel)colleetie zijn intensief betrokken.
Criteria
In het Waarderingskader worden verschillende
criteria geformuleerd waarmee de culturele
betekenis van een voorwerp of een ensemble
kan worden vastgesteld. De religieuze context
maakt dat het om een speciale groep voorwer
pen gaat. Vanwege het liturgische, sacrale of
devotionele karakter is het van belang om niet
alleen de cultuur- of kunsthistorische waarde
door een erfgoedspeeialist te laten bepalen,
maar om ook de actuele betekenis voor de
gelovige mee te wegen. Bovendien wordt een
praktisch hanteerbare wegingsmethodiek ont
wikkeld die een zorgvuldige selectie vergemak
kelijkt.
In de LARO worden procedures met betrekking
tot het herbestemmen en afstoten van religi
euze objecten vastgelegd. Hierbij moet worden
gedacht aan schenkingen aan bijvoorbeeld
musea of buitenlandse kerken, verkoop, of ver
nietiging. In dergelijke gevallen zijn zorgvuldige
procedures noodzakelijk. Deze zullen aansluiten
bij de kerkjuridische en kerkordelijke reglemen
ten van de diverse kerkgenootschappen.
Naast bovenstaande handreikingen wordt
ook de fysieke staat van het kerkelijk erfgoed
onderzocht. Er wordt informatie uitgewisseld
met buitenlandse instituten die gelijksoortige
initiatieven ontplooien. De stand van zaken met
betrekking tot het roerend erfgoed bij overige
religies wordt in kaart gebracht en er wordt een
praktische, informatieve website ontwikkeld.
In april 2011 zal in Museum Catharijneconvent
een afsluitend symposium worden gehouden.
M. de Beyer is projectleider Roerend Religieus
Erfgoed in Nederland.
m.debeyer@catharijneconvent.nl
Een voorbeeld van de opslag
van religieuze voorwerpen.
Foto SKKN
december 2010 Heemschut 13
