Snuffels
38 Heemschut oktober 2010
De toren uit het midden
De Fraeylemaborg in Slochteren door Sake Elzinga
in beeld gebracht. Foto 's: Sake Elzinga
Jan Battjes en Hans Ladrak, De toren
uit het midden. De bouwhistorie en
ontwerpmethodiek van de Fraeylema
borg en het Slochterbos. Groningen
2010, Uitgeverij Monnier.
Fraeylemaborg - Het valt eigenlijk
direct op als je de oprijlaan van de
Fraeylemaborg bij het Groninger
Slochteren opwandelt: de toren staat
niet in het midden. De bouwhistorici
Jan Battjes en Hans Ladrak beschreven
de geschiedenis van de borg en leggen
uit waarom die niet helemaal sym
metrisch is.
Het verhaal van de Fraeylemaborg
begint rond het jaar 1250. Het gebouw,
dat nu oogt als een kasteeltje, was toen
een uit bakstenen opgetrokken steen
huis, waarin de oogst veilig kon worden
opgeborgen. Later gingen ook mensen
gebruik maken van de veiligheid die
het stenen gebouw bood. Sindsdien
is het bewoond en is het regelmatig
verbouwd en uitgebreid.
Jan Battjes en Hans Ladrak, beiden lid
van Heemschut, brengen de geschie
denis van al die bouw- en sloop-
activiteiten in kaart. Ze doen dat aan
de hand van eigen onderzoek en van
kennis die vooral is opgedaan tijdens
restauraties in het verleden. Een groot
aantal tekeningen verheldert hun ver
haal, dat daarnaast ondersteund wordt
door foto's van Sake Elzinga.
Ook het park achter de borg krijgt
aandacht. Jan Battjes, naast bouwhis-
toricus ook bouwkundige, ontdekte
zowel daar als in het ontwerp van de
borg zelf, een aantal bouwkundige
principes, die al sinds de vroegste
oudheid zijn toegepast. Aan de basis
daarvan ligt het gebruik van passer en
meetlat, wat bijvoorbeeld leidde tot
het gebruik van de 3-4-5-steek om op
grond van het principe achter de Stel
ling van Pythagoras een rechte hoek te
construeren. Battjes deed verslag van
zijn bevindingen in een apart boek, dat
de naam De Codeersleutel kreeg.
De bevindingen van de bouwhistorici
in de Fraeylemaborg voegen een nieuw
hoofdstuk toe aan de kennis die in de
loop der jaren al over de borg was ver
zameld. Zo ontdekten zij, dat het hout
uit de kap drie keer is gebruikt. Tim
merlui brachten in drie verschillende
perioden telmerken aan in het hout.
De oudste dateren uit 1506, de periode
waarin ook voor het eerst een bewoner
van de borg 'hoofdeiing', Gronings
voor edelman, wordt genoemd. Boven
dien brachten zij de geschiedenis van
een ingrijpende verbouwing met bijna
honderd jaar terug, ongeveer het jaar
1690.
De oorzaak van de plaatsing van de
toren, ietwat aan de rechterkant van
het overigens symmetrische gebouw,
is gelegen in de opeenvolging van
verbouwingen, die Battjes en Ladrak
nauwkeurig in kaart brengen.
Erie Ie Gras
Jdn Battjet et» Hans Udrak
