iljyiiMF
Piet Arp In een paar jaar tijd groeit de West-
friese Omringdijk in het noorden van Noord-
Holland uit tot een toeristische attractie. De
provincie heeft de middeleeuwse dijk op de
monumentenlijst geplaatst, de gemeenten met
stukken dijk binnen de grenzen knopen nu ook
culturele programma's aan de historische omge
ving. Het werkt, want de verbindende dijk trekt
extra bezoekers.
Weiland, molen en vaart bepalen het landschap rond de Westfriese Omringdijk.
Foto's Marjo Fluijsmans
Kolhorn, eeuwenoude haven aan de Zuiderzee, nu alweer honderden jaren een sla
perig vissersdorpje te midden van de akkers. De huizen staan tegen de dijk gepropt.
VEEL BEZOEKERS STAPPEN ervoor op de
fiets. Er is sinds kort een praktisch gidsje
dat in vier etappes en veel literaire uitstapjes
de route langs de 126 kilometer dijk beschrijft.
De fietsers moeten overigens wel wat extra
kilometers maken doordat moderne verkeers
wegen de dijk onderbreken en zij moeten
geregeld omfietsen. Zij krijgen overigens wel
het beste zicht op dit oude landschap. Hier was
het al duizenden jaren bewoond voordat meer
dan duizend jaar geleden bedijking nodig was
om het oorspronkelijke duinengebied droog
te houden. Uiteindelijk werd heel dit West-
friese gebied omdijkt, een proces van eeuwen.
Aanvankelijk werden dorpen als Warmenhuizen
nog op terpen gebouwd. Met de komst van
de Omringdijk was dat niet langer nodig. De
werkzaamheden aan de sinds ongeveer 1200
aaneengesloten dijk begonnen met kleine
dijkjes die door de individuele boeren werden
opgeworpen. Pas later werden al die dijken
één geheel. Verordeningen regelden vanaf
begin veertiende eeuw het onderhoud. In 1932
kon met de Afsluitdijk het water definitief op
afstand worden gehouden. Die nieuwe dijk
gaf het gebied rust. Dijkdoorbraken zijn er
sindsdien niet meer geweest. Alleen het deel
tussen Medemblik en Eloorn heeft nog een echt
waterkerende taak. Hier wordt de dijk dan ook
weer verder verzwaard.
De provincie plaatste de gehele Omringdijk
dertig jaar geleden op de monumentenlijst.
Sindsdien is veel van de besehermingsaetivi-
Banpaal van het waterschap
binnen de Omringdijk
feiten er op gericht het gebied in de huidige
staat te behouden en de bijzondere accenten
te versterken. Afwisseling is er genoeg, van een
middelgrote stad als Alkmaar tot ingeslapen
dorpjes, van akkerland en dromerige vaarten
tot voormalige VOC-bolwerken als Medemblik,
Enkhuizen en Eloorn.
Als je nu de dijk volgt zie je nog veel archa
ïsche details. Restanten van dwangburchten
(van Floris de Vijfde) worden weer zichtbaar
gemaakt. Zelfs tref je midden tussen de
akkers een vissersdorp aan de dijk, zoals in het
noorden het plaatsje Kolhorn. Dit ligt klem in
een bocht. Sommige woningen staan zo dicht
tegen de dijk, dat op de zolderverdieping een
toegangsdeur is. Kolhorn, ooit een overslag
haven voor Amsterdam en onder meer leveran
cier van turf, legde zich later toe op vissen op
de Zuiderzee. In nieuwe polders die halverwege
de vorige eeuw werden bedijkt legden de Kol-
horners zich nog een tijd lang toe op het telen
van meekrap, een plant waarvan de gedroogde
wortels een rode kleurstof leverden. Al snel
werd die teelt verdrongen door de komst van
goedkopere chemische kleurstoffen, en het
vissen werd met de inpoldering van de Wierin-
germeer (1930) helemaal onmogelijk. Pas een
halve eeuw zorgt de snel uitgedijde recreatie
vaart voor nieuwe inkomsten.
oktober 2010 Eleemschut 29
Toeristisch rondje Omringdijk
