Oude gevels opfrissen en fout voegen werkt vaak averechts
Publick gaat af op oordcel van
deskundigen, lees: bedrijven die
er hun brood mee verdienen
Lijdzaam toezien hoe een
pand op desastreuze wijze
onder handen genomen
wordt
m
David Mulder - Wie regelmatig door Amsterdam loopt ziet dat er in de hele stad hard gewerkt
wordt aan het opknappen en opfrissen van gevels, waarbij zowel monumenten als niet-monumenten
grondig aangepakt worden. Hierbij worden de gevels niet alleen gereinigd om het patina te verwij
deren dat zich in de loop der tijd op de gevel heeft gevormd en als negatief wordt ervaren. Vaak ook
wordt tegelijk het voegwerk vervangen dat meestal nog in zeer goede conditie is. Er komen nieuwe,
liefst sprekende voegen. De gevels tonen weer fris en kunnen - denkt men - er weer eeuwen tegen.
Helaas heeft deze goedbedoelde
poetswoede een keerzijde (zie Heemschut
april 2009, pagina 16 en juni 2009 pagina
24). Door de gekozen reinigingsmethoden kan
ernstige (mechanische) schade aan de behan
delde gevels ontstaan en de nieuwe voegen,
die vaak bijzonder grof en met de verkeerde
materialen worden uitgevoerd, verstoren de
delicate vochthuishouding in de gevels. Dit leidt
op termijn eveneens vaak tot ernstige schade.
Beide behandelingen hebben meestal boven
dien een dramatische impact op het historische
gevelbeeld. Het gemeentelijke Bureau Monu
menten en Archeologie in Amsterdam (BmA) en
de Commissie voor Welstand en Monumenten
(CWM), die zich dagelijks geconfronteerd zien
met de schadelijke gevolgen, hebben daarom
aandacht gevraagd voor dit probleem. BmA
via een informatieve folder, CWM door middel
van een item in de rubriek 'Uitgelicht' op haar
website. De folder van BmA, 'Het herstellen van
een monumentale gevel', is anders dan de titel
suggereert niet alleen bedoeld voor eigenaren
van monumenten, maar heeft betrekking op
alle historische gevels.
Opfrissen
Desondanks lijkt het aantal gevels dat aan
gepakt wordt eerder toe dan af te nemen.
Wanneer ernstige schade optreedt, zoals bij het
voormalige Kantongerecht aan het Kleine-
Gartmanplantsoen, thans cultureel centrum
De Balie, haalt dit zelden het nieuws, zodat het
bij het publiek geen rol van betekenis speelt in
de beslissing om wel of niet tot gevelreiniging
en het vervangen van voegen over te gaan.
Eerder lijkt het er op dat men zich geheel over
geeft aan het oordeel van deskundigen, lees:
bedrijven die hun brood met deze activiteiten
verdienen. Opvallend is dat woningcorporaties,
die veelal wel op de hoogte zijn van de gevaren,
toch ook overgaan tot deze ingrepen. Mogelijk
hangt dit samen met de verkoop van eorpora-
tiebezit. Door de gevels op te frissen denkt de
verhuurder de woningen vervolgens gemakke
lijker te kunnen verkopen.
Desastreus
Een paar praktijkvoorbeelden kunnen de
problematiek verduidelijken. Een treffend
voorbeeld is het pand Sehinkelhavenstraat 27
in Amsterdam-Zuid, een rijksmonument uit
1883-1884, door de bekende architecten G.B.
en A. Salm gebouwd voor de Amsterdamsehe
Omnibus Maatschappij. De eigenaar van het
pand heeft de, naar eigen zeggen slechte,
Honthorststraat. Links van de regenpijp de gevel
in originele staat, rechts na de opfrisbeurt.
kalkmortelvoegen laten uithakken zonder de
daarvoor verplichte - en dan ongetwijfeld
geweigerde - monumentenvergunning aan te
vragen. De nieuwe voegen werden als knip-
voegen uitgevoerd in grijze eementmortel,
waardoor de karakteristiek van de gevel aan
zienlijk verstoord werd. Omdat het een rijksmo
nument betrof heeft Heemschut echter kunnen
bewerkstelligen dat de eigenaar de nieuwe
voegen heeft moeten uitslijpen en dat andere
voegen, conform de oorspronkelijke uitvoering,
zijn aangebracht.
Wanneer een monumentenstatus ontbreekt
kan Heemschut slechts lijdzaam toezien hoe
een pand op desastreuze wijze onder handen
20 Heemschut oktober 2010
Verminken met de knipvoeg
jï-ïti'ïfJï
