'Een zwart karkas'
Ook bij minder wind kon
volop gedraaid worden
Zelfs de schrijver Gerrit Komrij (Winterswijk,
1944) hield zich bezig met Bataaf, die hij ontta
keld typeert als een zwart karkas. 'De wieken die
we in onze jeugd al van verre vervaarlijk zagen
zwaaien, zijn er afgehaald. Ze hebben er een silo
naast gebouwd. De molen ontbeert zijn lede
maten,' schrijft de oud-dichter des vaderlands in
de bloemlezing 'Alles onecht' (1984). Alleen een
doodse romp is er over. De ziel is er uit.'
Komrij raakte op de nabij gelegen Jachthuisweg
op zijn negentiende doordrongen van zijn dich
terschap. De biotoop van de molen was voor
hem een mythische omgeving: 'Een gaatje in
het heelal'. De schrijver kan tevreden zijn over
de teruggehaalde herinnering uit zijn jeugd: een
Bataaf met wieken. Op de foto het beeld dat vele
jaren domineerde: Bataaf, zonder wieken, inge
sloten door silo's.
Foto: collectie Wim Lobeek
Veranderingen
Beide vertrekken zijn gebouwd rond de inrit
(invaart) van de molenbelt, waarvan de bui
tenzijden niet langer uit met gras begroeide
grond bestaan. Daarvoor in de plaats kwamen
muren van taps toelopende, gestapelde stenen
waartussen door de wind meegevoerde zaden
moeten ontkiemen. 'We hopen zo de holle
belt weer een groen aanzien te geven. Het
idee komt van de provinciale molenman Joop
Heijdra.' Donderwinkel zegt liever twee ruimtes
als publiekstrekker te hebben dan een hoop
zand. 'Omdat we binnen de contouren van de
belt blijven, wordt de oorspronkelijke vormge
ving geen geweld aangedaan.'
Het is één van de weinige veranderingen verge
leken bij de staat van de molen in het eerdere
restauratiejaar 1938, dat als uitgangspunt is
genomen. De andere is de dakdekking van romp
en kap. 'Geen dakleer meer, maar gegalvani
seerde stalen platen.'
Het jaar 1938 is ook belangrijk omdat Bataaf
destijds de eerste molen in Nederland was,
waar het systeem met verstelbare kleppen van
Ten Have (uit Vorden) op de binnenste wie-
kenroeden werd toegepast, in combinatie met
het uit 1927 daterende systeem Dekker. Geen
hekwerk met zeildoek meer, maar roeden die
tot de voorste middenzoom een gestroomlijnde
aluminium omkleding kregen in de vorm van
een vleugel. Daardoor kon ook bij minder wind
volop gedraaid worden.
De restauratie is uitgevoerd door de Aaltense
bedrijven Vaags (molenbouwer) en Nijland
(aannemer). Het binnenwerk is, op de zware
gebinten en een aantal vloerdelen na, bijna
compleet vernieuwd. 'De rollenwagen, met z'n
houten rollen, is nog grotendeels oorspronke
lijk. Daarmee wordt de kap op de wind gezet.'
Donderwinkel is zeer te spreken over de ruim
hartige subsidiegevers bij de bijna 1 miljoen
euro kostende restauratie. 'Provincie, rijksover
heid en gemeente lieten zich niet onbetuigd.
Net als de BankGiro loterij en het Winterswijkse
bedrijfsleven.'
Stichting Molen Bataaf kan rekenen op een
vaste groep van vijftien vrijwilligers. Vijf volgen
een opleiding tot molenaar. 'Om te zorgen dat
er voldoende jeugdige aanwas is, hebben we
een samenwerkingsverband met de stich
tingen Winterswijkse Molens en Doetinchemse
Molens,' zegt Donderwinkel, die het molenaars
diploma zelf al 27 jaar op zak heeft.
R. Lureman is lid van de Provinciale Commissie
Gelderland
Bronnen
Brochure Bataaf weer in oude glorie (2002);
div. artikelen dagblad de Gelderlander 2001-2010;
Winterswijk: sloopdorp, Heemschut, jan 1981, nr. 1;
Nieuws uit de provincies, Heemschut jan. 1986, nr. 1.;
Nieuws uit de provincies, Heemschut, maart/april 1987,
nr. 3 en 4; website: www.molenbataaf.nl.
oktober 2010 Heemschut 15
BATAAF
