Restauratie
PietArp - Heel even was afgelopen augustus een blik
gegund onder de stortvloer van het gemaal De Cruquius in
Haarlemmermeer. De fundering van dit bakbeest uit 1849
moet worden onderzocht, tegelijk wordt het in slechte staat
verkerende voegwerk van de bakstenen muren hersteld. Om
tot op de dennen ondervloer onder het gebouw te komen te
komen moest ook nog een meter prut verwijderd worden.
Gemaal De Cruquius in Haarlemmermeer, sinds kort
eigendom van Vereniging Hendrick de Keyser. Foto's
Fkemschut
HET GEMAAL DE CRUQUIUS in Haarlem
mermeer is een van de drie stoomge
malen waarmee de Haarlemmermeerpolder dik
anderhalve eeuw geleden werd leeggemalen. De
Cruquius is nu een museum van de industriële
revolutie, het eerste industriële rijksmonument
van Nederland. Waar andere stoomgemalen
zoals enige kilometers verderop in Halfweg nog
steeds op stoomkracht werken en water van en
naar de Ringvaart malen, ontbeert Cruquius de
ketel. De zuigers werken elektrisch. Ooit, mis
schien, keert zelfs de stoomaandrijving terug,
maar dit staat niet hoog op de verlanglijst van
het museum. In Halfweg is de stoomkracht
immers goed te ervaren.
Nu kan elke rondleider elke museumbezoeker
in De Cruquius laten ervaren hoe imponerend
de acht zuigers waren toen ze alle in bedrijf
waren. Op stroom is de machinerie van twee
stuks snel in beweging te zetten en weer uit te
schakelen. Water wordt niet meer uitgeslagen,
maar stroomt van de eiken stortvloer terug
naar de polder. De stortvloer, dubbellaags
eikenhout, is inmiddels doorgerot, evenals een
deel van de zware balkenconstructie eronder.
De constructie wordt nu vervangen, door hard
houten planken van zeven centimeter dikte.
Daarna moet de vloer weer een halve eeuw aan
kunnen.
Het metselwerk is hier en daar bar slecht. Bij
oeverwanden zetten de stenen naar buiten,
elders is het voegwerk verdwenen of op een
wat merkwaardige manier jaren geleden
gerestaureerd. Die herstelling gaat weg en
wordt aangeheeld. In mei volgend jaar moet
De Cruquius weer water kunnen malen voor de
museumfunetie, over driejaar moet de gehele
constructie zijn hersteld en is De Cruquius weer
het bastion van neogotisch bouwen in de indu
striële sector dat het ooit was. Zelfs de giet
ijzeren ramen en deuren worden nu hersteld.
Het geld voor de restauratie komt onder meer
van de BankGiro Loterij, de provincie Noord-
Holland, het rijk, hoogheemraadschap Rijnland,
Haarlemmermeer en de museumstiehting.
De vereniging Hendrick de Keyser nam het
gemaal eind vorig jaar over van de museum
stiehting De Cruquius. Die zag zich geplaatst
voor de torenhoge herstelkosten. De Vereni
ging heeft een tijd lang gedubd of het De
Cruquius wel zou overnemen. Doel is altijd dat
na een noodzakelijke grootscheepse restau
ratie het onderhoud tot in lengte van jaren
wordt afgedekt door de inkomsten uit huur.
Met De Cruquius kun je weinig anders dan er
een museum van maken, en daarvan zijn de
inkomsten beperkt en de uitgaven aanzienlijk.
Anderzijds is dit een uniek monument, dat De
Keyser graag in beheer heeft, vertelt woord
voerder Niek Smit.
De waterstand is tijdelijk verlaagd,
zodat schade aan de wanden zicht
baar wordt, evenals een meter-
dikke laag prut. Die smurrie wordt
verwijderd.
Tijdens de restauratie wordt
onderzocht wat de oorspronkelijke
kleuren waren van de vensters.
8 Heemschut oktober 2010
Hendrick de Keyser herstelt casco Cruquius
