Zorgen over toekomst van 'kerktorentje van Pisa' in Uithoorn
Peter Schat - Naast de zware metalen deur zit een tegeltableau met de letters PEN.
Het verraadt waar het bakstenen gebouwtje voor wordt gebruikt, namelijk door
het elektriciteitsbedrijf van Noord-Holland. Wie de afkorting niet kent ziet er
een miniatuur godshuis in, met PEN als een ter ziele gegaan kerkgenootschap.
r.T-
HET GEBOUW BEVINDT ZICH in een
weinig florissante toestand. Als een Toren
van Pisa staat het flink uit het lood, verborgen
achter de woningen aan de Burgemeester Van
Meetelenstraat in Uithoorn. Omdat het aan
de andere zijde aan een al jaren braakliggend
terrein grenst - in de vorige eeuw stond hier
nog 'De Bacon', Uithoorns vleesverwerkende
industrie - is het vanaf deze kant goed zicht
baar. Voorbijgangers houden hun hart vast. Hoe
lang zal het transformatorhuisje nog overeind
blijven tussen dat rijtje schuren, tuinhuisjes en
garages?
De commissie Noord-Holland van Bond
Heemschut en de gemeentelijke monumenten
commissie delen de zorg van de passanten en
omwonenden over dit PEN-huisje. Op 31 juli
1918 kreeg het Provinciaal Electrieiteitsbedrijf
Noord-Holland vergunning het transforma
torhuisje te bouwen. Als zodanig is het nog
steeds in bedrijf, zij het dat de huidige eigenaar
Alliander heet. Het transformatorhuisje ver
dient om historische en architectuurhistorische
redenen een plek op de gemeentelijke monu
mentenlijst, is de mening van beide commissies.
Tekening van de
noordwestgevel van
het trafohuisje in
Uithoorn.
Utiliteitsbouw
Het is in Uithoorn het enige restant van
industrieel erfgoed van het elektriciteitsbedrijf
uit het begin van de twintigste eeuw en een
zeldzame representant van het werk van archi
tect J.B. van Loghem (1881-1940) in ons land.
Volgens een woordvoerster van netbeheerder
Alliander is er nog geen besluit genomen over
de toekomst van het trafohuisje. Naar verwach
ting wordt het voor het elektriciteitsbedrijf
overbodig, als er in de wijk die op het braaklig
gende terrein verrijst een nieuw transforma
torstation komt. De commissies vestigen hun
hoop op een vorm van hergebruik, voorlopig is
het afwachten of en wanneer de bouw op gang
komt.
Johannes Bernardusvan Loghem werd in
Haarlem geboren. Na de HBS studeerde hij
bouwkunde in Delft bij H.J. Evers en
J.F. Klinkhamer. In 1909 vestigde Van Loghem
zich als zelfstandig architect in Haarlem. Hij
kreeg er direct grote opdrachten, voornamelijk
voor utiliteitsbouw en woonhuizen. Met het
uitrollen van een elektriciteitsnet over ons land
ontstond vraag naar nieuwe, andersoortige
bouwwerken als elektriciteitscentrales en trafo
huisjes. Met name de Kennemer Electrieiteits
Maatschappij (KEM), die later opging in PEN,
werd klant bij Van Loghem. In zijn nalatenschap
zijn honderd ontwerpen van trafohuisjes over
geleverd. In Noord-Holland zijn er tussen 1914
en 1919 tachtig gerealiseerd.
Accepteren
Naast hun zakelijke kern laten zij een verwar
ring van stijlen zien: elk huisje ziet er anders
uit. Van Loghem liet zich inspireren door
plaatselijke boerenarehitectuur, klassieke
vormen en moderne elementen en paste daar
naast elk ontwerp aan de omgeving aan. Het
verhaal daarachter is, dat zijn ontwerpen voor
noviteiten als trafohuisjes makkelijker zouden
worden geaccepteerd. Een eeuw geleden was
er weerstand tegen de horizonvervuiling door
elektriciteitspalen. Vergelijkbaar met die jegens
windturbines anno nu.
In de gemeente Uithoorn zijn twee trafohuisjes
van Van Loghem gebouwd. Een reeds ver
dwenen exemplaar in de buurtschap De Kwakel
16 Heemschut augustus 2010
imti.H 1 iii ii 'Mimi
n».'iliiiini'if tn»
Trafohuisje moest zich
voegen in dorps milieu
