Er ontwikkelt zich niet een saaie
nieuwbouwwijk, maar in tegen
deel een levendig gebied.
In de jaren '50 en '60 van de afgelopen eeuw
doet de gemeente alles om de neergang in het
Oostelijk Havengebied te stoppen. De haven
bekkens worden uitgediept, kades worden
verbreed en de rederij KNSM bouwt zelfs een
nieuwe kantine voor zijn personeel. In Loods 6
wordt een sjieke passagiershal ingericht. Zelfs
de opening van het Amsterdam-Rijnkanaal,
in 1952, kan het gedoemde havengebied niet
meer redden.
Het gebied ontwikkelt zich tot een niemands
land voor stadsnomaden, krakers en kunste
naars in zelfgebouwde hutjes en woonwagens.
Rol krakers
In 1978 bestemt de gemeenteraad het gebied
tot woonwijk. Er moet veel water van de haven
gedempt worden, waardoor dit beeldbepalende
deel van Amsterdam zijn identiteit dreigt te
verliezen. De krakers, maar ook de Amster
damse Raad voor de Stedenbouw zien hier
niets in. De kritiek wordt uiteindelijk ter harte
genomen en de bestaande havenstructuur
wordt uitgangspunt voor de komende stads
ontwikkeling.
Deze nieuwe aanpak markeert een belangrijke
stedenbouwkundige ommekeer. Waren naoor
logse uitbreidingsgebieden als de Westelijke
tuinsteden en de Bijlmer nog opgezet volgens
het weilandmodel en de principes van het
modernisme, met strakke lijnen en scheiding
van functies, het Oostelijk Havengebied wordt
ontwikkeld met respect voor de bestaande
historische structuur en architectuur. Zoveel
mogelijk worden de oude gebouwen van de
rederijen en de pakhuizen behouden. Ze krijgen
een nieuwe bestemming en worden opgenomen
in de opzet van de nieuwe woonwijk. Met
verrassend resultaat. Er ontwikkelt zich niet
een saaie nieuwbouwwijk, maar in tegendeel
een levendig gebied, met een mengeling van
gebouwen uit diverse perioden. De geschiedenis
van de plek blijft voor de bewoner en bezoeker
afleesbaar.
Marktgericht
Een tweede keerpunt qua stedenbouw betreft
de intrede van marktgericht denken als cor
rectie op het soms benauwende bouwen in
opdracht van de overheid. De markt wordt
binnengehaald om de woningbouw een hogere
versnelling en stimulans te geven en minder
Het afrekeningslokaal met restaurant
uit 1885 op de voormalige Veemarkt.
Architecten: A.C. Boerma en
E. Damen. Foto's Bert Franssen
Het Lloyd Hotel, een emigrantenhotel
uit 1918 van architect Evert Breman.
Verbouwd tot gewoon hotel.
Ontdek-gids
Ontdek het Oostelijk Havengebied;
met fiets- en wandelroutes.
Auteurs Bert Franssen en Ruud van Soest.
Met medewerking van Gerard Goudriaan
en Kees Volkers. Stokerkade Cultuurhisto
rische uitgeverij, Amsterdam, 2009.
ISBN 97890-79156-078. 240 pagina's.
Prijs 17.50. Zie ook de lezersaanbieding.
16 Heemschut oktober 2009
