'De werf is origineel, authentiek en niet vervangbaar. De helling, de bouwloods, de bouwmallen en het gereedschap zijn er nog steeds.' De HISTORISCHE WERF MEERMAN kent een lange geschiedenis, die terugvoert naar 1763. Pieter Boers uit Sliedrecht krijgt in dat jaar van het stadsbestuur van Arne- muiden een vergunning voor de aanleg van een scheepstimmerwerf met helling. Even eens in 1763 verhuist Jacobus Meerman naar Arnemuiden en gaat waarschijnlijk meteen al werken op de dan nieuwe werf. Jacobus koopt de werf op 11 november 1786 voor 'vijf en veertig ponden achttien SchelIine en acht groote Vlaams'. Met de overdracht in 2003 van de scheepswerf aan Middelburg komt een prachtig ensemble in het bezit van de gemeente. Vervolgens is de Stichting Historische Scheepswerf C.A. Meerman opgericht om de werf te beheren en er een levende werf van te maken. Hier moet de bezoeker de historie kunnen zien die zo nauw verbonden is met de vroegere vissers plaats Arnemuiden. Op de werf, thuishaven van de Stichting Behoud Hoogaars, liggen de SBH-schepen Andries Jacob YE 36 uit 1900; de Aleyon HB 8 uit 1928 en de Drie Gebroeders TH 49 uit 1908. Op de werf ligt ook de nog te restaureren Triton TH 2 uit 1902. Arnemuiden lag vroeger direct aan het open water, het Sloe tussen de eilanden Walcheren en Zuid-Beveland en gold als een belangrijke haven die haar grootste bloei beleefde in de 15de en 16de eeuw. De rede van Arnemuiden verzandde en daarmee kwam onvermijdelijk het verval. Handelsschepen uit heel Europa lagen op de rede en de waren werden vanuit Arne muiden verscheept naar steden als Middelburg, Brugge, Gent en Antwerpen. Een belangrijke inkomstenbron was ook de zoutnering. Boven de stad hingen zwarte rookpluimen van de zoutketen die zuiver zout maakten. De visserij was omstreeks 1700 voor een groot deel van de inwoners van Arnemuiden de enige bron van inkomsten met zowel het vangen van als het leuren met vis. Het is dat ook geen wonder dat in de plaats ruimte kwam voor een werf die de lokale vissers met de bouw van schepen ten dienste stond. Zo begon de geschiedenis van de werf, die gedurende zeven generaties Meerman zou worden uitgebaat en waar ruim tweehonderd schepen werden gebouwd: hoogaarzen*, een hengst* en Hollandse boten* en bootjes. Ook de reparatie van de vissersvloot en later van jachten is een belangrijke bron van inkomsten geweest. In 1986 was de laatste werfbaas Kees (C.A.) Meerman ruim zeventig jaar oud. Hij sloot de poort, jarenlang gebeurde er daarna niets meer en bleef alles zoals het was. Niet vervangbaar In 1995 schreef de zeer deskundige Jules van Beylen over de werf: 'Deze oudste nog bestaande werf in Zeeland is sinds haar ves tiging vrijwel onveranderd gebleven. De werf is origineel, authentiek en niet vervangbaar door welke nieuwbouw of restauratie dan ook. De helling, de bouwloods, de bouwmallen en het gereedschap zijn er nog steeds. Deze werf is daarom een industrieel monument van de eerste orde, zoals er nog weinige bestaan. Men mag de laatste geboorteplaats van de schepen, een dergelijk kostbaar erfstuk, niet verloren laten gaan.' Vanaf 1986 tot 2003 was slechts stof de enige metgezel van alles in de werfgebouwen. Na de koop in 2003 vroeg de gemeente Middelburg de status van Rijksmonument voor het complex aan en werden subsidies verkregen van de Europese Unie, de provincie Zeeland en de SBH. Vervolgens is een projectgroep geformeerd met een tweeledig doel: binnen een termijn van drie jaren de houten gebouwen grondig restaureren en het terrein geheel saneren. Die schoonmaak was nodig omdat eeuwenlang op de werf schepen gepekt en geteerd zijn. Zo zijn de twee houten gebouwen met de func ties zaagloods* en seheepsloods* en ook het brandkot* volledig gerestaureerd. Van de twee hellingen functioneert de wagenhelling* weer en wordt gewerkt aan een reconstructie van de sleehelling* met kaapstander*. Zo keerde een werf in een volledig verant woorde historische uitvoering terug, uitgebreid met een - in passende stijl - opgetrokken gebouw voor de gebruikersorganisaties en de meer dan honderd vrijwilligers die zowel werf als schepen onderhouden. Conserveren Heel bijzonder is dat de beide loodsen voordat er ook maar iets aan kon gebeuren op metho dische wijze helemaal werden leeggehaald. Dat gebeurde door op een rastertekening elke vier kante meter eerst precies in kaart te brengen, te fotograferen en alles dat zich op die plek bevond schoon te maken, te ontroesten, te conserveren en te coderen naar exacte vindplaats. Een selectie van gereedschappen die veelal al honderden jaren oud zijn maken binnenkort deel uit van de museale functie van deze werf. Het uiteindelijke doel van de restauratie van de werf is dat de bezoekers geboeid kunnen raken door de werf, de schepen en gereedschappen zoals die hier eeuwenlang in gebruik waren. De Meermanwerf is daarmee geen statisch maar juist een heel dynamisch monument geworden. F.J. Goossen is PR-medewerker van de Provinciale Commissie Zeeland van de Bond Heemschut en voorzitter van de Stichting Historische Scheepswerf Meerman oktober 2009 Heemschut 13

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2009 | | pagina 15