Literatuur
Colofon Industria
in Fleemschut
Thijs Rinsema Watergemaal A.F. Stroink;
een monument in het Land van Vol-
lenhove. Meppel, waterschap Reest ft
Wieden, 2008. 168 biz., ill., lit.opg.
Verkijgbaar bij Waterschap Reest ft
Wieden, Meppel. Prijs: 20,- Geen ISBN.
Het watergemaal A.F. Stroink, gelegen
aan de Zuiderzeedijk tussen Vollenhove
en blokzijl in de Kop van Overijssel, zorgt
al sinds 1920 voor de bemaling van dit
gebied. Over de geschiedenis van dit oor
spronkelijke stoomgemaal is onlangs een
publicatie verschenen, in opdracht van
het waterschap Reest Et Wieden. Directe
aanleiding is de voltooiing in 2008 van
de restauratie. Het gemaal A.F. Stroink
werd in 1919 gebouwd in opdracht
van het waterschap Vollenhove, als
hoofdstoomgemaal van Noordwest-
Overijssel. Op 9 juni 1920 werd het
officieel in gebruik genomen met twee
Jaffa centrifugaalpompen. Vanwege
het kostenaspect werd gekozen voor
stoombemaling, hoewel elders in het
land al elektrische gemalen werden
gebouwd. In 1928 werd het uitgebreid
om een derde pomp te kunnen instal
leren. De capaciteit van het gemaal was
niet meer toereikend voor de afvoer
van het water uit Zuidwest-Drenthe.
In de beginjaren dreven machtige
stoommachines de pompen aan.
In natte perioden, wanneer er 24 uur
per dag moest worden gemalen, waren
29 mensen nodig om de machines
te laten draaien. In 1962 werd de
stoombemaling vervangen door diesel
motoren. De karakteristieke, vijftig
meter hoge schoorsteen deed geen
dienst meer en werd in 1980 gesloopt.
Ook de dieselmotoren zijn op hun
beurt vervangen door elektromotoren.
Tussen 2000 en 2008 is het gemaal
opgeknapt, en zijn de machines
gereviseerd. In 1997 werd het gemaal
op de rijksmonumentenlijst geplaatst.
In het boek wordt de geschiedenis van
het waterschap Vollenhove beschreven
vanaf de stichting in 1889, de bouw
van het stoomgemaal, de machines
die in het gemaal werden geplaatst,
de veranderingen aan het gemaal en
de functie van het gemaal nu en in de
toekomst.
Paul Groenendijk i.s.m. Rens Schendelaar
Rijkswerf Willemsoord; transformatie
van een industrieel monument.
Rotterdam, Uitgeverij 010, 2008.
192 biz., ill., lit.opg. 9. Prijs: 29,50
ISBN 978 90 6450 678
In 1992 verruilde de Koninklijke Marine de
Oude Rijkswerf Willemsoord in Den Helder
voor een eigentijds werfcomplex aan de
Nieuwe Haven. De voor buitenstaanders
vrijwel ontoegankelijke Oude Rijkswerf
dichtbij het centrum van Den Helder
kwam vrij voor een nieuwe bestemming.
Vanaf de Napoleontische tijd is er ont
worpen en gebouwd aan de Rijkswerf, tot
ver in de twintigste eeuw. Het unieke ste
denbouwkundige plan voor de Rijkswerf is
gemaakt door de waterbouwkundig inge
nieur Jan Blanken in samenwerking met
Jacob Valk. Op een ruitvormig grondplan
werd een groots complex gerealiseerd
met loodsen, dokken, werkplaatsen, een
stoommachinegebouw, een kruitmagazijn
en een binnenhaven.
Na de verplaatsing van de Rijkswerf
werd een projectteam belast met het
ontwikkelen van een nieuwe bestemming
voor het terrein, onder supervisie van
rijksbouwmeester Wytze Patijn. Diverse
architecten, monumenten-deskundigen
en stedenbouwkundigen werkten mee
aan plannen voor dit unieke industriële
monument. Een deel van de gebouwen
op de werf werd in de oorspronkelijke
staat hersteld. En er werden verras
sende combinaties van oud- en nieuw
bouw gerealiseerd, in de vorm van
culturele en recreatieve voorzieningen
met een maritiem accent. Zo is in een
van de loodsen het Nederlands Red
dingsmuseum ondergebracht, en is in
een moderne glazen aanbouw een 19de
eeuws scheepswrak ondergebracht.
Ook zijn er voorzieningen als een
restaurant en een bioscoop tot stand
gekomen. In dit boek wordt een
overzicht gegeven van de geschiedenis
van de rijkswerf, een beschrijving
van de belangrijkste gebouwen en
restauratieprojecten door verschillende
architectenbureaus. Het boek markeert
de afronding van dit zeer complexe
en unieke restauratieproject, onder
steund door een groot aantal prachtige
kleurenopnamen, die het hele proces
in de verschillende stadia uitstekend in
beeld brengen. Van alle gerestaureerde
gebouwen is een lijst opgenomen met
gegevens. Met deze publicatie is op
voorbeeldige wijze de restauratie en
herbestemming van de Oude Rijkswerf
gedocumenteerd.
Industria is de nieuwsbrief van de Stichting
Federatie Industrieel Erfgoed Nederland
(FIEN). FIEN zet zich sinds 1984 in voor het
behoud van industrieel erfgoed in Neder
land. Bij FIEN zijn 65 lokale en regionale
stichtingen en verenigingen aangesloten.
Website
www.industrieel-erfgoed.nl
Redactieadres industria
Redactie Industria
p/a Marcel Overbeek
Noteboomstraat 61
8021 WR Zwolle
Mailadres
industria@industrieel-erfgoed.nl
