Noord-Brabant
Limburg
Mijnkolonies in Brunssum.
Foto RACM
Kantoorgebouw Bergoss in Oss.
Ansichtkaart 1926
Oss: Aan de Bram van den Berghstraat in
Oss, in de buurt van het NS-station, staat het
voormalige hoofdkantoor van de tapijtfirma
Bergoss. Het monumentale kantoorgebouw
verkeert, met de opvallende uitgebouwde
entreepartij, al enkele jaren in vervallen staat.
Het gebouw is in 1919 ontworpen door archi
tect Oscar Leeuw (1866-1944) uit Nijmegen.
Leeuw is vooral bekend van zijn ontwerp
voor het concertgebouw De Vereeniging in
Nijmegen, dat onlangs is gerestaureerd. Ook
ontwierp hij de Nijmeegse synagoge en het
jachtslot De Mookerheide bij Mook.
Zijn werk wordt vooral gekenmerkt door een
expressionistische baksteen stijl, met veel
ornamentiek. Dit is ook duidelijk zichtbaar
bij de kantoorvilla van Bergoss. Behalve de
kantoorvilla ontwierp Oscar Leeuw diverse
fabrieksgebouwen voor Bergoss. Na de sluiting
in 1982 en de sloop van het overgrote deel van
de fabrieksgebouwen is de kantoorvilla een van
de laatste gebouwen die nog herinneren aan de
hoogtijdagen van de Osse tapijtindustrie. Het
pand is eigendom van het bouwbedrijf Wage-
makers uit Oss, die het een nieuwe bestemming
wil geven. In opdracht van Wagemakers heeft
architect Jan Hendriks uit Heeseh een ontwerp
gemaakt voor een uitbreiding van de villa met
twee eigentijdse aanbouwen aan weerszijden.
Hiervoor zou de latere aanbouw aan de linker
zijde van de villa moeten worden gesloopt. Op
die plek is een glazen aanbouw voorzien, die
naadloos aansluit op het oude gebouw. Deze
glazen toren zal in de visie van de architect
transparant zijn en zo een contrast vormen met
de oude villa. De Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap en Monumenten (RACM)
heeft echter bezwaren tegen de beoogde
nieuwbouw aan de rechterzijde, waarvoor
eveneens een glazen uitbouw is ontworpen. De
RACM is van mening dat door deze uitbouw het
zicht wordt ontnomen op een latere aanbouw,
uit de jaren zestig. Volgens de monumenten-
commissie van Oss is juist deze aanbouw lelijk.
Die dus probleemloos worden vervangen door
nieuwbouw. Het hoofdgebouw van de kantoor
villa blijft intact en zal worden gerestaureerd.
Brunssum: Op 22 januari heeft minister Ronald
Plasterk (OCW) officieel het beschermd gezicht
Mijnkolonieën in de gemeente Brunssum aan
gewezen. Het te besehermen gezicht Mijnko
lonieën bestaat uit vijf mijnwerkerswijken en
twee parken uit de mijnperiode die met elkaar
zijn verbonden door het mijnspoortraeee. Dat
maakt het gebied, waarin ook de contouren van
het mijnterrein Hendrik zijn opgenomen, tot
enig in zijn soort en - in zijn samenhang - tot
het grootste beschermd gezicht van Nederland.
Nergens elders is een dergelijk aaneengesloten
gebied met bebouwing uit de mijnperiode te
vinden als juist in Brunssum. In de afgelopen
jaren heeft de Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap en Monumenten (RACM)
onderzoek verricht naar de achtergronden
en cultuurhistorische waardering van het te
besehermen gebied. In Brunssum liggen mijn-
wijken die gekenmerkt worden door bijzondere
karakteristieken, zoals straatpatronen, parken
en groenstroken, voorzieningen, gevelindeling
en type daken. De mijnkolonieën zijn tussen
1910 en 1930 gebouwd voor het personeel van
de Staatsmijnen Hendrik en Emma. De ingeni
eurs van de Staatsmijnen ontwierpen de eerste
woningen, waaronder ook enkele beambten- en
opzichterswoningen (zie afbeelding ansicht
kaart uit 1925). Later werden bekende archi
tecten zoals J. Stuyt en A. Boosten aange
trokken.
Hierdoor heeft iedere kolonie zijn eigen speci
fieke stedenbouwkundige en architectonische
uitwerking. De mijnkolonieën zijn opgezet vol
gens de filosofie van een tuindorp. De volgende
gebieden en wijken zijn aangewezen:
de contouren van het terrein van de
voormalige staatsmijn Hendrik
een deel van het traeee van de oude
mijnspoorweg
de kolonie Treebeek-Haansberg (1913-1918)
de kolonie Huizerveld-Rozengaard
(1915-1919)
de kolonie Schuttersveld en het Sehutters-
park (1920)
de kolonie de Egge (1920)
de kolonie de Langeberg (1926-1927)
enkele losse woningen rondom de mijn
Hendrik (1911-1948)
de bruinkoolgroeve Brunahilde II (1918),
nu het Vijverpark (zie foto).
Xanfoor en Xabriek Xirm; Sebr. o. d, Bergh Oss
