Han van der Zanden - De gevel is het visitekaartje van een pand en de vraag om een frisse, stralende gevel
komt dan ook regelmatig voor. Het patina dat zich in de loop der tijd op de gevel heeft gevormd wordt
doorgaans als negatief ervaren, zodat er veelvuldig gereinigd wordt. Vaak gebeurt dit in combinatie met
een nieuwe, liefst sprekende voeg. Tot slot, om de gevel beter te beschermen wordt een waterafstotende
beschermlaag, ofwel hydrofobeerlaag, aangebracht en de gevel staat er weer strak bij. Maar ook beter?
Veel schade aan monumenten blijkt namelijk te zijn veroorzaakt door dit opfrissen en het onjuist reinigen
van gevels.
DE UITERLIJKE KWALITEITEN en techni
sche staat van een gevel zijn van groot
belang voor de historische waarde en de
beleving van een monument. Materiaaltoepas
sing, metselverband, patina, textuur, vorm en
uiterlijk van het voegwerk vormen een wezen
lijk bestanddeel van de historische waarde van
een gevel. Een zorgvuldige en terughoudende
omgang met de gevel, met kennis van de
materialen, samenstelling en eigenschappen, is
daarom een vereiste. Onzorgvuldig omgaan met
de gevel kan immers leiden tot onherstelbare
beschadiging.
Als nieuw?
Hoewel de grauwe sluier op oude gebouwen
door velen als vervuiling wordt beschouwd,
achten monumenteninstanties deze mede van
belang voor de monumentaliteit en beleving
van een historische gevel. Het donkerder
worden van een gevel is de natuurlijke veroude
ring en het patina dat is ontstaan weerspiegelt
die ouderdom. Het is uit monumentaal oogpunt
onwenselijk om zo'n laag te verwijderen ook
omdat, ongeacht de reinigingsmethode, de
conditie van een gevel altijd wordt ondermijnd.
De technische noodzaak om te reinigen is
meestal niet aanwezig. In het merendeel van
de gevallen is schoonmaken een cosmetische
ingreep om het gebouw 'als nieuw' te laten
stralen.
Gevelreiniging brengt sehaderisieo met zich
mee, omdat de gevel mechanisch of chemisch
kan worden beschadigd waardoor afzanding,
verpoedering, sehilfering en afbrokkeling
kunnen optreden. Metselwerk en vele soorten
natuursteen zijn na reiniging door het verwij
deren of aantasten van de bakhuid of opper
vlakte poreuzer, waardoor de gevel daarna
meer water opneemt. Vervolgens stijgt de kans
op vorstsehade en een snellere en diepere
vervuiling van de gevel.
Een reiniging uitsluitend om esthetische
redenen is sterk af te raden; heel af en toe
bestaat een technische noodzaak tot reiniging.
In voorkomende gevallen kan de verontrei
niging namelijk schade veroorzaken, of is een
gevel dermate vuil dat de architectonische
Op een straathoek van de Beethovenstraat in
Amsterdam zijn op luttele vierkante meters vier
gevelsoorten zichtbaar: links nieuw metselwerk,
daarboven schoongestraald en opnieuw gevoegd
metselwerk, daarnaast idem, maar met een ander
resultaat. Onder het straatnaambord de oorspron
kelijke, niet behandelde gevel.
Foto's Heemschut
expressie volledig verloren gaat.
Een andere begrijpelijke reden om over te gaan
tot reiniging is het willen verwijderen van
graffiti. Graffiti is zeer ontsierend en roept
meer kliederwerk op. Het nadeel is dat door het
verwijderen van de graffiti de gevel nogal eens
aangetast raakt. Het is dan een keuze tussen
twee kwaden, de ontsierende graffiti behouden,
dan wel een aantasting van de monumen
tale gevel riskeren. Bij monumentale panden
moet eerst worden vastgesteld welk type verf
voor de graffiti is gebruikt. Vervolgens kan de
reinigingstechniek worden bepaald, waarbij
je in ogenschouw neemt welke schade er kan
ontstaan. De minste beschadiging ondervindt
een monument als een gevel niet van een
beschermlaag is voorzien en de graffiti binnen
24 uur wordt verwijderd met de voor de verf-
16 Heemschut april 2009
Gevelreiniging is
gevaar voor erfgoed
