De komende tien jaar zullen
meer dan duizend kerken
de deuren moeten sluiten,
dat zijn er honderd per jaar
oftewel twee per week.
Brigitte Linskens In de Nieuwe
Kerk in Middelburg werd 18
december de feestelijke slotmani
festatie gehouden van '2008 Jaar
van het Religieus Erfgoed'. Wanneer
een bepaalde categorie gebouwen
wordt gekozen tot thema voor een
heel jaar, gebeurt dat niet zomaar.
Oegstgeest, Pauluskerk. Nu
kerk en muziekschool. In 1931
gebouwd in een strakke variant
van de Amsterdamse School,
architect F.B. Jantzen. Sinds
2000 Rijksmonument. Na het
samengaan van de protes
tantse kerken in Oegstgeest
was de Pauluskerk te veel. De
Stichting Pauluskerk Oegst
geest kocht de kerk voor één
euro. Voor 400.000 euro (uit
het onderhoudsbudget, een
bijdrage van de gemeente
Oegstgeest en een lening van
het Triodoscultuurfonds) werd
het gebouw geschikt gemaakt
voor de Leidse muziekschool.
Er kwamen nieuwe vloeren,
verwarming, geluidsisolatie en
toiletten. Op werkdagen is de
Pauluskerk muziekschool. De
kerkzaal wordt ook gebruikt
voor concerten en theater
voorstellingen en is sinds kort
een officiële trouwlocatie.
Op zondag kerkt hier de Volle
Evangelie Gemeente. Niet voor
niets vond in dit prachtvoor
beeld van herbestemming de
aftrap plaats van de prijsvraag
Erfgoed op eigen benen, een
initiatief van het VSBfonds.
Foto Michiel Wijnberg
ET BETEKENT NIET ALLEEN dat die
gebouwen wat meer voor het voetlicht
gebracht moeten worden, maar ook dat ze een
'bedreigde soort' vormen. Wat eerder het geval
was met molens, kastelen, boerderijen en indu
striële complexen, geldt sinds enige tijd en in
toenemende mate ook voor kerkgebouwen. Veel
kerkgebouwen zullen de komende decennia
leeg komen te staan.
Dit proces is niet van vandaag of gisteren,
maar het tempo waarin dit plaatsvindt neemt
ten gevolge van de secularisatie, de vergrijzing
en het samengaan van kerkgenootschappen
toe. Op dit moment zijn in Nederland nog
ruim 8300 kerkgebouwen voor de eredienst in
gebruik. De komende tien jaar zullen daarvan
meer dan duizend de deuren moeten sluiten,
dat zijn er honderd per jaar oftewel twee per
week.
Dit themajaar had twee doelstellingen. Aller
eerst om de problematiek van leegkomende
religieuze gebouwen en hun inventaris onder
de aandacht van de maatschappij en de poli
tiek te brengen zodat er draagvlak komt voor
een duurzame toekomst van dit erfgoed. Het
tweede doel was te komen tot een inventari
satie van het probleem, om op basis daarvan
een beleid te formuleren op grond waarvan
actieplannen tot behoud ontwikkeld en uitge
voerd kunnen worden.
Door middel van publieksgerichte activiteiten
werd afgelopen jaar in het gehele land aan
dacht gevraagd voor dit bijzondere erfgoed.
Op twee grote landelijke symposia werd
ingegaan op de problemen rond het roerende
en het onroerende religieuze erfgoed. Ook is
het onderwerp op de institutionele agenda
gekomen van de religieuze instellingen en van
de eigenaren van religieuze gebouwen. De
Rooms-Katholieke Kerk en de Protestantse
Kerk in Nederland (PKN) hebben onlangs
aangegeven voortaan gemeenschappelijk op te
trekken bij het behoud en het beheer van hun
religieus erfgoed.
Op 21 november werd in de Grote Kerk van
Den Haag de Handreiking Religieus Erfgoed
voor burgerlijke en kerkelijke gemeenten, een
gemeenschappelijke uitgave van de Vereniging
van Beheerders van Monumentale Kerkge
bouwen in Nederland (VBMK) en de Vereniging
van Nederlandse Gemeenten (VNG), gepresen
teerd. Hierin zijn de verschillende visies, moge
lijkheden en regelingen met betrekking tot de
leegkomende kerkgebouwen gebundeld. De
Handreiking pleit voor een proactieve opstel
ling van gemeenten bij (dreigende) leegstand,
geeft tips en bevat een concreet stappenplan.
In Middelburg werd het Strategisch Plan Geloof
in de toekomst! aangeboden aan de minister
van Onderwijs Cultuur en Wetenschap (OCW).
Het Strategisch Plan, geschreven door pro
fessor dr. Nico Nelissen in opdracht van de
Stichting 2008 Jaar Religieus Erfgoed, schetst
een toekomst waarin veel religieuze gebouwen
behouden kunnen blijven: bij voorkeur in hun
februari 2009 Heemschut 9
Afsluiting 2008 Jaar van
het Religieus Erfgoed
