Brigitte Linskens - Greet Roosjen voert al sinds 1981 niet alleen het
beheer over het zilver- en koperwerk van de Sint-Getrudiskathedraal
aan het Willemplantsoen in Utrecht, maar ook over het kerkelijke
textiel. Een gesprek met deze negenentaehtigjarige over het plisseren
of vouwen van liturgische gewaden en het bewaren van een vak.
DE SINT-GETRUDISKATHEDRAAL is de
zetel van de Oud-Katholieke aartsbisschop.
Het gebouw werd tussen 1912 en 1914 naar
ontwerp van E.G. Wentick opgetrokken in neo-
romaanse stijl. De Getrudis bezit een buitenge
woon rijke collectie paramenten - liturgische
kleding - en andere textilia. Dit fraaie bezit
geeft een beeld van de geschiedenis van deze
kerk en haar schenkers.
Rol ïn eredienst
Textiel speelt een belangrijke rol in de ere
dienst. De gewaden geven duidelijk de functie
aan van de persoon die in de viering voorgaat.
Daarnaast dienen ze ook, evenals de overige
aankleding van de kerk, de schoonheid van het
ritueel. Veel kerken hebben een rijk bezit aan
religieus textiel. Niet zelden werd een bijzon
dere gebeurtenis in de kerk gevierd met de
aanschaf van een in de liturgische kleuren van
de dag uitgevoerd mooi, rijk met gouddraad en
borduurwerk versierd ensemble. Dat bestaat
uit een kazuifel (bovenkleed van een priester),
een dalmatiek (bovenkleed met rechthoekig
voor- en achterpand en halve mouwen die aan
de onderkant open zijn), een tuniek (eveneens
een bovenkleed), een koorkap (halfronde, cape-
vormige mantel aan de hals gesloten met een
koorkapsluiting en aan de achterzijde voorzien
van een koorkapschild met een kwast) en een
schoudervellum (lange, rechthoekige liturgische
schouderdoek van versierde stof, gedragen door
de priester bij het dragen van de monstrans in
een processie).
Er bestaan nog steeds ateliers waar op bestel
ling paramenten worden gemaakt.
Plisseren
Mevrouw Roosjen (in januari wordt zij 90!)
vertelt met grote kennis over de verschillende
functies van de gewaden. Zij noemt zichzelf
een ervaringsdeskundige, een autodidact. Door
lezen en in de praktijk heeft zij haar kennis
vergaard. Na het overlijden van de vrouw van
bisschop Rintel werd aan haar gevraagd de
representatieve taken in het bisschopshuis aan
de Emmastraat in Utrecht op zich te nemen.
Vijfentwintig jaar lang, tot 1979, het sterfjaar
van de bisschop, zou mevrouw Roosjen de rol
van gastvrouw combineren met een baan als
verpleegkundige in het academisch ziekenhuis
in Utrecht.
Met veel vreugde kijkt zij terug naar die tijd.
Zij regelde de ontvangsten en de reizen van de
bisschop. Ook had zij de zorg voor de para
menten en voor het kleden van de priesters. 'De
heren zijn zo slordig', zegt mevrouw Roosjen
glimlachend. 'Met hier een ruk en daar een
pluk' liepen de heren er keurig bij. Ook deed zij
de was en al het strijkwerk.
Tegenwoordig gaan gewaden en altaarkleden
naar de wasserij en wordt alles machinaal
gestreken. Maar het vouwen gebeurt nog
steeds door mevrouw Roosjen. In haar appar
tement met uitzicht op de schuilkerk en de
kathedraal wordt het plisseren of vouwen
gedemonstreerd. Vaardig en met vaste hand
plooit mevrouw Roosjen een met fraai kant
versierde albe (lang linnen onderkleed
met smalle mouwen). Eerst wordt de romp
gevouwen en strak in een band gerold, daarna
volgen de mouwen. Zo ingerold worden de
gewaden in een kast bewaard. Geplooide alben
worden tegenwoordig alleen nog bij bijzondere
gelegenheden gedragen.
Bewaren
Mevrouw Roosjen benadrukt het belang van
het op de juiste wijze bewaren van textilia:
gewaden nooit in plastic verpakken of vouwen,
liever oprollen met de goede kant naar binnen
en opbergen in een credenskast (ladenkast voor
het opbergen van paramenten in de sacristie)
met legplanken.
Na haar demonstratie toont zij met trots de
videofilm die in opdracht van museum Catharij-
neconvent over haar werk is gemaakt. Zo blijft
haar ambacht van vouwen of plisseren van
kerkelijk textiel zichtbaar en bewaard. M
Literatuur
M.J.IJ.W. Roosjen, Paramenten, oorsprong, gebruik en
verzorging, Utrecht 2001
F. Smit e.a., Adiutorio Redemtoris, dr. Andreas Rinkel
aartsbisschop van Utrecht 1889-1979, Zeist, 1987
Mieke van Zanten, Religieus erfgoed, geïllustreerd
lexicon, Walburg Pers, 2008
Beheer en behoud van kerkelijk textiel, SKKN Utrecht,
2005
De Stichting Kerkelijk Kunstbezit (SKKN),
Mariehoek 16-17, Utrecht inventariseert
roerend erfgoed waaronder textilia en
adviseert over beheer en behoud.
info@skkn.nl
www.skkn.nl
december 2008 Heemschut 31
Plisseren van liturgische gewaden
