1
I
n
m
De eerste strokartonfabrieken
Strokartonfabriek De Toekomst
is representatief voor de 23 stro
kartonfabrieken die tussen 1870
en 1970 in de provincie Groningen
hebben gestaan. Het gebouw is nog
compleet, de machines zijn in samen
hang aanwezig, zodat het productie
proces van het strokarton zichtbaar
kan worden gemaakt. De stookketels,
de generator, het haksellokaal, de
bolkokers waar het stro gekookt
werd, de kollergangen waar de
stropap werd gemaakt, de afdeling
voor het zeven, persen, drogen en
afwerken van het karton, alles is er
nog. De fabriek is zeldzaam, het is de
enige strokartonfabriek in Nederland
die nog in originele staat aanwezig is,
zij het in verval.
Het gebouw heeft ikoonwaarde; het
vertelt het verhaal van de ontwik
keling van de Groninger strokarton
industrie en haar ondergang, van de
handelsgeest van de boeren en van
de inzet van de arbeiders.
m
1
De gietijzeren ramen
van De Toekomst.
kwamen in Groningen rond 1870 van de
grond. Uit onvrede met de lage stroprijs die de
fabrikanten betaalden, wilde een aantal land
bouwers uit het Oldambt in 1899 een eigen,
coöperatieve strokartonfabriek oprichten. De
75 boeren die stro leverden namen ieder een
aandeel van 1000 gulden in de fabriek. Elk aan
deel gaf het recht om 20.000 kilo stro aan de
fabriek te leveren. Een deel van het bouwkapi-
taal is geleend.
In 1900 werd De Toekomst gebouwd bij het
Seheemdermeer, vlakbij de spoorlijn en het
Winschoterdiep, nu vlakbij de A7. Er kwam
een aftakking van het Winschoterdiep naar
de fabriek, zodat de schepen met turf uit de
Veenkoloniën tot de fabriek konden varen en
aanleggen bij de Toekomstkade. Deze aftakking
is nu gedempt. De vraag naar strokarton nam
zozeer toe, dat de Algemene ledenvergadering
eind 1907 besloot de productie te verdubbelen
en een tweede fabriek te bouwen: De Toekomst
II.
Niet alleen de ondernemingsgeest van de
boeren, ook de inzet van de arbeiders speelde
een grote rol. Sociale onrust was er vooral in
de crisistijd, in de jaren rond 1930, toen de
lonen verlaagd werden en ook in de tijd van de
bedrijfssluitingen in de jaren '60 en '70 van de
afgelopen eeuw, toen de werkloosheid enorm
toenam.
Opvallend is, dat er in De Toekomst nooit is
gestaakt. Lag dat aan de christelijke achter
grond van een deel van de arbeiders die in de
fabriek werkten? Of ging het bestuur tot het
uiterste om een staking te voorkomen? In de
jaren '60 kon de fabriek de overstap van de
fabricage van strokarton naar grijs karton niet
maken. In 1968 leidde dit tot de sluiting.
Gebouwen
De architect van De Toekomst I en II was P.G.
Cremer uit Nieuwwolda, geboren in 1866.
Hij was in het begin van de twintigste eeuw
werkzaam als opzichter en bouwkundige bij het
waterschap Oldambt. Hij ontwierp onder meer
twee gemalen in het Oldambt, het gemaal van
Nieuwolda en het Gemaal Cremer in Termunter-
zijl, nu een museum.
Voor zijn ontwerp kon Cremer inspiratie opdoen
bij eerder gebouwde strokartonfabrieken.
oktober 2008 Heemschut 21
si
wk
li
Wm
