Klokkenluider Arie de Groot (Oude Kerk Amsterdam)
over luidklokken en klokkenluiden
Brigitte Linskens - In de torens van Oude Hollandse kerken bevinden zich
verschillende typen klokken: luidklokken, die met de hand of elektrisch
geluid worden, slagklokken en speelklokken. Slagklokken bewegen niet zelf
maar moeten aangeslagen worden om geluid te geven. Deze slagklokken
boven in de torenspitsen geven de uren aan. De speelklokken zijn eveneens
slagklokken maar maken deel uit van een klokkenspel of carillon.
DE DRIE OUDSTE EN BEKENDSTE kerk-
torens van Amsterdam, de Oudekerks-
toren, de Zuidertoren en de Westertoren
bezitten samen tien waardevolle historische
luidklokken. Eeuwenlang speelden ze een
belangrijke rol in het religieuze en maatschap
pelijke leven, en ook nu nog geven zij een wel
luidend aceent aan het drukke leven in de oude
binnenstad. Deze Amsterdamse klokken worden
nog steeds met de hand geluid. In veel andere
steden gebeurt dit tegenwoordig elektrisch.
Luidklokken
De oorsprong van de luidklok ligt in het zeer
verre verleden. In China kende men - circa
3000 jaar geleden - al uit metaal gegoten
klankinstrumenten, die gebruikt werden tijdens
de tempeldiensten. Ook in Assyrië, Indië en
Palestina beheerste men de kunst van het
klokgieten. In de Griekse en Romeinse Oudheid
had de klok een sacrale en profane functie. In
de tempel diende het luiden als oproep voor het
gebed, daarbuiten voor het baden en de markt.
Er werd geluid bij oorlog en vrede, en het klok
kengelui diende als bescherming van kinderen
en vee tegen boze geesten.
Belangrijk voor de ontwikkeling van de klokken
waren enkele pauselijke voorschriften over
hun gebruik. Priesters kregen de opdracht op
gezette tijden overdag en 's nachts de klokken
van hun kerken te luiden. De klokken speelden
dus een belangrijke rol bij de gebedstijden in
de talrijke kloosters. Het luiden gebeurde op
vaste tijdstippen: hieraan herinnert nog het
zogenaamde angelusluiden. Ook de Oude Kerk
bezit sinds 2006 weer een angelusklokje. Dit
klokje is geschonken bij het 700-jarig bestaan
van de kerk.
Bij de opkomst van de steden kwam de klok
in gebruik voor openbare doeleinden. Het
Foto onder: De klokken van de Oude Kerk
in Amsterdam luiden sinds eind 19e eeuw
met een vallende klepel.
Foto Bert Nap
Foto boven: De luidzolder met de houten
kruisen van de klokkenstoel en de touwen
waarmee de klokken, die een verdieping
hoger hangen, worden geluid.
Foto Brigitte Linskens
34 Heemschut augustus 2008
'Vallende klepel geeft
donkerder geluid'
