Achtergrond
Potentieel rijksmonument belemmert nu de waterberging
101
Peter Schat - Aan de Radioweg 3 in Nederhorst den Berg staat
een intrigerend gebouw waarvan het belang schromelijk wordt
onderschat. Sterker, er bestaan plannen het op te offeren aan
het idee de Horstermeerpolder weer vol te laten lopen, als
waterberging. Het Nera-eomplex ontbreekt op de 15 oktober
door minister Plasterk gepresenteerde lijst met honderd belang
wekkende naoorlogse bouwwerken. Bond Heemschut pleit
ervoor het tot rijksmonument te bestempelen.
GROOT EN STEVIG staat het bouwwerk
in de polder, die onderdeel was van het
militaire inundatiegebied en op strategische
momenten daadwerkelijk onder water is gezet.
Vanwege het belang van de kostbare appara
tuur in het naoorlogse gebouw mocht het
onder geen beding onder water komen te staan.
Het is daarom van een bomvrije en waterdichte
kelder voorzien. De wanden van de kelder
Foto 1 en 2: Het Nera-eomplex volop in bedrijf en een beeld
van de radiokamer. Datum onbekend, foto's Nera
bestaan uit metersdik beton en vlak
boven het maaiveld zijn patrijspoorten
aangebracht met kogelvrij glas, van
waaruit over de in oorlogstijd te stellen
inundaties kon worden uitgekeken als
bevond men zich in een schip. Nutslei-
dingen en ingangen komen binnen ter
hoogte van de eerste kantoorverdie
ping, een halve meter boven NAP.
Architect Röntgen tekende het complex. Het
werd in 1948 uitgevoerd in een traditionalis
tisch voeubalair, dat tot het beste in zijn soort
gerekend kan worden. De cultuurhistorische
inbedding is buitengewoon interessant en gaat
misschien het nationale belang wel te boven,
omdat het complex onderdeel was van een
internationaal stelsel van radioverbindingen. In
1950 nam Nera, wat staat voor Nederhorst den
Berg Radio, het complex in gebruik als radio
ontvangststation. Vanaf dat jaar groeide het
radioverkeer explosief.
Het ontvangststation werkte samen met het
vernieuwde zendstation van Radio Kootwijk,
dat wel een monumentenstatus heeft. Koot
wijk fungeerde als zendstation en Nera als
ontvanger. In combinatie met de vergrote
radiotelefoonkamer in Amsterdam was ons land
in staat het drukste radioverkeer dat denkbaar
is zonder oponthoud te verwerken.
Tot die tijd stond het ontvangststation in de
duinen bij Noordwijk. De droge zandgrond
bleek echter ongeschikt voor een noviteit in
die jaren: de ruitantenne. Die kon de zwakste
radiosignalen uit de ether plukken, doch moest
daarvoor worden geplaatst op drassige, goed
geleidende bodem en niet op isolerend zand.
Verlaten moeras
Grond van uitgelezen kwaliteit voor de ruit
antenne vindt de PTT in Nederhorst den Berg.
Daar resteren na een mislukte poging eind
jaren dertig van de vorige eeuw om de in 1882
drooggemalen Horstermeer beter geschikt te
maken voor tuinbouw een reeks moerassige
en verlaten kavels. Hierop kunnen in een wijde
boog rond het complex de antennes in het
open veld worden opgesteld.
Via een ingewikkeld communicatiesysteem lijkt
de hele wereld met elkaar verbonden. Nera is
een essentiële schakel in dit systeem, dat tele
foongesprekken, telegrammen, beurs- en pers
berichten en verder alle informatie die niet per
kabel kan worden verzonden in de jaren vijftig
verwerkt. Een afdeling 'Stiekem' regelt het
geheimere deel, zoals de informatie die prins
Bernhard vergaart tijdens zijn vele dienstreizen
en doorspeelt naar Nederland. Voor veel buren
is het Nera-gebouw wel een bekend silhouet in
de verte, maar van dichtbij is het nauwelijks te
bekijken. De alarmbellen gaan letterlijk af als
zich iemand wat erg dicht in de buurt van dit
afgelegen ontvangststation waagt.
In 1956 krijgt Nera een douw, als de eerste
transatlantische telefoonkabel wordt aan
gelegd, een geduchte concurrent voor het
36 Heemschut december 2007
