Literatuur
Zuid-Holland
december 2007 Industria 27
Scheveningen visrokerij den Duik.
Foto M. Overbeek
Scheveningen: De oude visrokerij van de
firma Den Duik aan de Scheveningse haven
blijft behouden. Lang zag het er naar uit, dat
de visrokerij plaats moest maken voor een
nieuwbouwproject. Woningcorporatie Staedion
en projectontwikkelaar BAM willen aan de Dr.
Lelykade een groot appartementencomplex
bouwen. In het kader van dit plan zijn enkele
pakhuizen aan de kade al gesloopt, maar de
visrokerij blijft overeind.
Het bedrijfspand bestaat uit een bakstenen
bedrijfshal in de trant van de traditionele
Delftse School, gebouwd in 1936. Erachter
staat een hoge gemetselde schoorsteen, een
van de laatste in de gemeente Den Haag.
Aangezien een meerderheid van de gemeen
teraad tegen de sloop van de visrokerij was,
werd een nieuw onderzoek gedaan naar de
cultuurhistorische waarde van het complex.
Dit rapport concludeerde dat sloop van de
visrokerij de enige optie was. Desondanks bleef
de weerstand tegen de sloop groot en werd een
compromis bereikt: de voorgevel van de visro
kerij en de schoorsteen blijven behouden, en de
nieuwbouw zal daaraan aangepast worden.
WEDEROPBOUWRAPPORTEN
GEMALEN EN FABRIEKEN 1940-1965.
Rutger Polderman: gemalen; categoraal
onderzoek wederopbouw 1940-1965.
Zeist, RACM, 2006. 58 blz., ill.Jit.opg.
bijlagen. Karei Loeff: fabrieksgebouwen
categoraal onderzoek wederopbouw
1940-1965. Zeist, RACM, 2006, 70 blz.,
ill., lit.opg. bijlagen.
In het kader van een onderzoek naar de
wederopbouwarehiteetuur in Nederland
heeft de Rijksdienst voor Archeologie,
Cultuurlandschap en Monumenten
(RACM) onlangs een aantal categorale
rapporten uitgegeven. Elk van deze
rapporten beschrijft een categorie
gebouwen. In 2006 werden rapporten
gepubliceerd over gemalen en fabrieks
gebouwen. Beide rapporten beschrijven
de achtergrond en selectiecriteria van
het project wederopbouwarchitectuur.
Hierin worden de methodiek, de afba
kening en de opbouw van de categorale
studie beschreven. In de volgende
hoofdstukken wordt de historische
ontwikkeling van het gebouwentype
beschreven en de bouw en architectuur
van het gebouwentype in de periode
1940-1965. Vervolgens wordt een
overzicht gegeven van de tussen 1940
en 1965 gebouwde fabrieksgebouwen
en gemalen, alsmede een toesluiting op
de preselectie. In de bijlagen is naast
een bronvermelding van literatuur
en afbeeldingen onder andere een
beschrijving van de werking en indeling
van de Wederopbouwbank opge
nomen. De rapporten zijn voorzien van
tekeningen, tabellen en kleurenfoto's.
Van een aantal belangrijke fabrieks
gebouwen en gemalen zijn uitvoerige
beschrijvingen opgenomen.
Verkrijgbaar bij de Rijksdienst voor
Architectuur, Cultuurlandschap en
Monumenten:
info@monumentenzorg.nl
Ad Vorsselaars en Jan Schreirs:
MOLENS, MAALDERIJEN EN MEEL
FABRIEKEN IN TILBURG.
Tilburg, uitg. A.Vorsselaars/J.Schreirs/
Drukkerij Gianotten, 2006. 246 blz.,
ill.Jit.opg. bijlagen. Geen ISBN.
Prijs: 39,95.
Aan het einde van de 13e eeuw stonden
er waarschijnlijk al een watermolen en
twee windmolens in Tilburg. Vanaf de
17e eeuw werden er molens bijge
bouwd en in de 19e eeuw bereikte het
aantal molens, aangedreven door de
wind of door paardenkracht (rosmo
lens) een hoogtepunt. Ook verschenen
er motorische maalderijen en enkele
grote meelfabrieken in de stad, die
door heel Nederland hun meel en
bloem leverden. Daarnaast waren er
molens die uit zaden olie sloegen,
voornamelijk bestemd voor huishou
delijk gebruik. Een aantal van deze
molens en maalderijen kende slechts
een zeer kort bestaan, en in de 21e
eeuw is vrijwel alle maalactiviteit uit
de stad verdwenen. In dit boek wordt
de geschiedenis beschreven van alle 45
Tilburgse molens en maalderijen. Helaas
is van deze molenrijkdom slechts een
schamel restant overgebleven in de
vorm van een enkel maalderijgebouw
en een molenstomp.
Behalve voor de molens en maalde
rijen zelf, is er ook ruim aandacht
voor de mensen achter de molens en
maalderijen, zoals mulders, fabrieksei
genaren en bouwheren. Het grootste
deel van het boek beschrijft uitvoerig
de geschiedenis van de windmolens
en watermolens, geïllustreerd met
historische foto's en tekeningen. Een
hoofdstuk is gewijd aan de geschie
denis van de Tilburgse maalderijen en
meelfabrieken. Met deze uitgave is
een belangrijk deel van de industriële
geschiedenis van Tilburg vastgelegd.
