Pastorie
dat er eerder een hekwerk was, waardoor men
een blik op het gewijde interieur met altaar
kon werpen en op een beeld van Maria. Het is
niet bekend of Cuypers de proeessietuin heeft
ontworpen; hij was wel verantwoordelijk voor
de 'inventaris' ervan.
De processieroute kruiste tweemaal de pasto-
rietuin, te herkennen aan het druppelvormige
centrum en de hartvormig eromheen aange
legde oprijlaan. De oprijlaan was met klinker
tjes bestraat (net als bij de kerk) - mogelijk
restanten van de afgebroken voorganger
- maar later is er een grinddek op aangebracht.
Ook het proeessiepad was beklinkerd; een
gedeelte hiervan werd teruggevonden en is met
de originele steentjes herbestraat. De pastorie
ligt verhoogd ten opzichte van de Ruurloseweg,
bevat een kelder met lage vensters in de plint
en telt twee bouwlagen plus een zolder van
circa zeven meter hoogte.
Het is dus een opvallend hoog huis, dat van ver
zichtbaar is. De kelder was vrijwel zeker onder
deel van de eerdere kerk met aangebouwde
pastorie. De kap is geconstrueerd naar Oud-
Hollands voorbeeld en is uitgevoerd met twee
etages. Er is ruim gebruik gemaakt van secun
dair of zelfs tertiair toegepast materiaal. De
sporen van verschillende eerdere toepassingen
in zware constructies en diverse verflagen en
decoraties zijn duidelijk zichtbaar.
De pastorie heeft tot ongeveer 1967 dienst
gedaan en is daarna particulier bewoond
geweest. Het pand raakte toen langzaamaan in
verval en 'verdween' achter een dicht struweel
van groen. Pas een recente, grondige restau
ratie bracht het huis terug op de Kranenburgse
kaart.
Kerkdorp
Nadat er vervolgens op de begraafplaats een
grafkapel (1865, privé Van Dorth) was gebouwd
en er verder een logement (1869, met café) en
een school met sehoolmeesterswoning (1880)
waren verrezen, was er een heus begin van een
dorpskom, waar je 'van doop tot dood' terecht
kon. En Cuypers' hand is hierin vrijwel overal
met zekerheid aantoonbaar.
Met de bouw van de school, in 1880, bleef de
klok niet stilstaan, maar Kranenburg bleef tot
op de dag van vandaag een 'exclave' van het
overwegend Hervormde Vorden. De parochie
kerk is nu in Vorden, terwijl Cuypers' 'plat-
telandsdom' tegenwoordig als Museum voor
Heiligenbeelden fungeert.
Vanaf 1880 zijn perceeltjes van de grotendeels
kerkelijke grond aan particulieren verpacht
en verkocht, terwijl er in 1901 bovendien een
relatief groot franciscaner klooster in Kra-
Cuypers op de Kranenburg
Wegens het Cuypersjaar begon 19 mei (tot 28
oktober) een expositie in de kerk St. Antonius
van Padua te Kranenburg, die sinds 2000 in
gebruik is als Museum voor Heiligenbeelden.
Naast de expositie zijn becommentarieerde
wandelingen langs de zes 'zekere' Cuypersob-
jeeten uitgezet, die tevens door het bijzondere
coulisselandschap rond Kranenburg voeren.
En er is het boekje 'Cuypers op de Kranenburg',
dat voor 5 euro te koop is.
Geopend: dinsdag, donderdag en zondag van
11-17 uur, daarbuiten op afspraak voor groepen
vanaf 20 personen (met gids). Reserveren via
VVV: tel. 0575 553222. Adres: Ruurloseweg
103, 7251 LD Vorden Kranenburg.
www.hciligcnbceldcnmuscum.nl
www.cuypcrscomplcx.nl
nenburg is gebouwd. Aanvankelijk strekte het
buurtschap zich vrijwel uitsluitend uit langs de
Rijksweg (nu: Ruurloseweg), maar vervolgens
raakten ook de historische Eikenlaan en enkele
andere straatjes en plantsoenen bebouwd. Kra
nenburg telt nu rond 300 inwoners - ongeveer
evenveel als er in de bouwtijd 'kerkten'. Maar
die kwamen toentertijd van heinde en verre -
lopend langs een van de (half verscholen)
kerkpaden.
Het Rijksmuseum Amsterdam, Kasteel de Haar
(Haarzuilens) en Centraal Station Amsterdam
verzorgden samen met het Nederlands Archi
tectuurinstituut (NAi) dit voorjaar gezamenlijk
een serie lezingen en een aantal rondwande
lingen door Amsterdam Oud Zuid. In het najaar
opent het NAi bovendien een eerste overzichts
tentoonstelling over Cuypers' werk.
Zie www.rijksmuscum.nl/cuypcrs
F. Nicmcijer is de eigenaar/bewoner van de
pastorie van Kranenburg
augustus 2007 Heemschut 25