Noord-Holland
dat de oevers hun natuurlijke karakter laat
behouden en tegelijkertijd de verkeersveilig
heid verbetert.
Behoud de Joostendam
Kockengen - Heemschut Utrecht stelt voor
de kades van de Joostendam bij Koekengen
niet te verleggen, waardoor de oude water
scheiding zichtbaar blijft in het landschap.
Het waterschap heeft nog niet op dit idee
gereageerd. In de loop van de 13e eeuw werd
door verzanding van de Rijnmonding bij
Katwijk de afvoer van water via de Oude Rijn
steeds problematischer.
Nadat in 1285 de bovenloop van de
Hollandse IJssel is afgedamd (bij 'het
Klaphek' bij Lopikerkapel) kreeg de rivier als
gevolg van de getijdenwerking meer water te
lozen. Al spoedig na het afdammen slibde de
rivier dicht. De Hollandse polders kregen toe
stemming hun water op de Amstel te lozen.
Hiertoe werd een lang kanaal (de Bijleveld)
gegraven van Harmeien naar de Nessersluis
aan de Amstel ten noorden van Uithoorn. Dit
kanaal kreeg gaandeweg tevens een belang
rijke functie voor de scheepvaart. De Stichtse
polders kregen toestemming op de Vecht te
lozen. Hiertoe werd een kanaal (de Heycop)
gegraven van omgeving de Meern (bij de nog
steeds bestaande Hamtoren) naar de Vecht
bij Breukelen. Beide watergangen liepen op
het traject Harmeien - Kockengen op geringe
afstand evenwijdig aan elkaar.
Het dorp Kockengen ligt ingeklemd tussen de
Bijleveld en de Heycop. Buiten het dorp ligt
nog steeds een strook buitendijks rietland als
een soort niemandsland tussen het Sticht en
Holland. Op het punt waar de Heycop naar
het oosten afbuigt richting de Vecht bij
Breukelen was oorspronkelijk een overtoom,
een plek waar schepen over de kade ge
trokken konden worden.
Deze 'Joostendam' vormde tevens de grens
tussen Holland en het Sticht voor de scheep
vaart. In de 17e eeuw is de overtoom ver
vangen door een sluis, die intussen ook ver
dwenen is, maar een smalle doorvaart met de
naam Joostendam is gebleven.
Het waterschap wil de kade van de Bijleveld
versterken. Dit als 'nasleep' van de kadebreuk
in Wilnis enige jaren geleden. Opzet is, de
kade bij de Joostendam een stuk te ver
leggen. Uit cultuurhistorisch oogpunt acht
Heemschut het wenselijk de oorspronkelijke
situatie van een relatief smalle doorgang
tussen twee gescheiden watersystemen in het
landschap zichtbaar te houden. Het geld voor
het verleggen van de kade kan benut worden
om de verdwenen sluis weer zichtbaar te
maken.
H.F. Kuiper
In het vorige nummer stond op pag. 15
een nabeschouwing door P. Donkersloot
over vier jaar strijd voor het behoud van
het Singelplantsoen/Lucasbolwerk in
Utrecht. De volledige tekst vindt u op
www.heemschut.nl/utrecht.
Oudste schooi Hilversum monument?
Hilversum - Om dreigende sloop van het
oudste nog bestaande schoolgebouw in
Hilversum af te wenden is er een gemeente
lijke monumentenstatus aangevraagd voor
dit gebouw Noordse Bosje 47. Heemschut
Noord-Holland ondernam deze actie samen
met de historische kring Albertus Perk. Ook
bewonersvereniging De Binnenring onderte
kende het verzoek, evenals de bewonersgroep
Behoud Schooltje Noordse Bosje 47.
Het Hilversumse college van burgemeester en
wethouders neemt, na het oordeel van de
plaatselijke monumentencommissie te
hebben gehoord, een besluit over het ver
zoek. Daarna is de gemeenteraad aan zet.
Het eenvoudige witte schooltje is in 1867
gebouwd en is doordat het redelijk gaaf bleef
een van de schaarse herinneringen in steen
aan het dorpse karakter van het 19e-eeuwse
Hilversum. In het centrum zijn weinig panden
uit deze periode bewaard, bovendien zijn
19e-eeuwse schoolgebouwen in de hele regio
en zelfs het land zeldzaamheden. Belangrijk
naast de architectonische is de stedenbouw
kundige waarde die het schooltje heeft
doordat het de grens markeert van centrum
naar villagebied. Sloop zou deze naar het
noorden opschuiven, wat ongewenst is.
De oudste christelijke bewaarschool van
Hilversum is in 1867 bekostigd door freule
Corver en kort na de bouw overgedragen aan
een vereniging, die er meer van maakte dan
een bewaarschool. Wie begaafd genoeg was
werd namelijk ook in lezen, schrijven en
rekenen onderwezen en de meisjes bovendien
in handwerken. Op het rooms-katholieke deel
na bezocht de gehele Hilversumse jeugd de
school aan het Noordse Bosje.
In 2005 gaf de historische kring Albertus
Perk in het kader van haar lustrum aandacht
aan het onderwerp Onderwijs in Hilversum en
het boek dat daarbij werd uitgebracht toont
aan dat alle andere scholen van voor 1900
door sloop of brand uit het straatbeeld zijn
verdwenen. Reden voor Albertus Perk om
samen met de andere partijen de monumen
tenstatus aan te vragen.
Dat er enige urgentie achter het verzoek zit,
blijkt uit een eerder - overigens afgewezen -
sloopplan voor het pand van de huidige
eigenaar Stichting Philadelphia Zorg. Twee
jaar geleden presenteerde zij het plan op de
plek van het schooltje een woon- en zorgge-
bouw neer te zetten. Omdat het bouwvolume
de bestemmingsplangrenzen ruimschoots
overschreed en omdat er een storm van pro
test opstak, ging dit plan van de baan.
Volgens de indieners van het verzoek tot
monumentenstatus is het sloopgevaar
daarmee echter niet bezworen.
Peter Schat
oktober 2006 Heemschut 5
