Al in 1922-1923 werden tijdens de restauratie door Jos Th. Cuypers in het koor van de Hervormde kerk te Aalten gewelfschilderingen bloot gelegd die bleken te dateren uit de periode van vóór de Reformatie. Tijdens de jongste restauratie tot 2004 werden er nog meer ontdekt, heel zeldzame. De Gelderse provin ciale excursie brengt een bezoek aan deze kerk (zie pagina 38) Bijzondere muurschilderingen in dorpskerk van Aalten Detail van Constantijn en Helena in Aalten. Foto Theo Koek et witkalken van kerkinterieurs teneinde de kerk te versoberen was na de Reformatie een gangbare praktijk die ook de Sint- Helenakerk van Aalten trof. Het kerkje verloor de middeleeuwse naam en ook vijf eeuwen lang de kleurrijke verhalen op muren en gewelven. De restauratiecampagne die in 2004 werd afgerond leverde opzienbarende resultaten. Naast de meer gebruikelijke the ma's als de Aankondiging van de komst van Jezus Christus (blootgelegd in 1922-1923), de Twaalf Apostelen (1974) en het Laatste Oordeel (1989) vond men ook een zeldzamer thema als de Kroning van Maria (2001) terug, gebaseerd op de apocriefe boeken die ver tellen dat Maria drie dagen na haar dood door engelen naar de hemel wordt gevoerd, waar ze wordt gekroond tot Hemelkoningin. De heilige Helena en Constantijn de Orote (2002) is een wel heel zeldzame decoratie. De twee gekroonde gestalten zijn elk afgebeeld met een groot kruis, dat in beider levens een belangrijke rol speelde. Constantijn versloeg in 312 Maxentius, nadat hem een groot kruis aan de hemel was verschenen met de woorden: in hoe signo vinces (in dit teken zult gij overwinnen). Helena, de moeder van Constantijn,vond volgens de legende op haar pelgrimage naar het heilig Land in 324 het Heilige Kruis terug. Het enige andere voorbeeld in Nederland van een schildering van Helena (in de Eusebiuskerk te Arnhem) is in WOII verloren gegaan. Voorstellingen van keizer Constantijn zijn uiterst zeldzaam voor West-Europa. Deze combinatie in een dorpskerk was verbazing wekkend. Dat Sint Helena als naamheilige van de kerk is afgebeeld is logisch. Zij komt onder meer ook voor op het middeleeuwse kerkzegel van Aalten. In zijn studie 'Unieke voorstelling van de heilige Helena en keizer Constantijn ontdekt in de oude Sint-Helenakerk te Aalten', waarop dit artikel gebaseerd is, wijst Paul Ie Blanc op de unieke aanwezigheid van keizer Constantijn. Bekend is de nauwe relatie in de vijftiende eeuw tussen de pastores van Aalten en het pauselijk hof. Paus Sixtus IV zelf had in 1476 Johannes Schurenbusch tot pastoor van Aalten aangesteld. Mogelijk kende Schurenbusch het grote negende eeuwse mozaïek in het voormalige pauselijke paleis, met Christus die de sleutels overhan digt aan Petrus en de staf met banier, teken van de wereldlijke macht, aan keizer Constantijn. Op de Aaltense schildering staat Constantijn behalve met het kruis ook met staf en banier afgebeeld, een detail dat een relatie legt met de in Rome bekende iconografie. Ria Koning is kunsthistoricus en PR-adviseur van de Provinciale Commissie Gelderland Restauratiecampagne In 2004 werd de restauratie, uitgevoerd door Johan Albers van de firma Stevozu in Steenderen en door Wim Wolbrink als voltooid beschouwd. Het kerkbestuur met kerkvoogd Bertus Post stimuleerde de voortgang. augustus 2006 Heemschut 31

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2006 | | pagina 33