-
het Koninkrijk, zoals het machinehuis van het
oude dok dat recent, ook weer middels een
'kanjersubsidie', gerestaureerd is. Men kan op
het terrein een bezoek brengen aan het
Marinemuseum, het Reddingmuseum en de
replica van het VOC-schip 'Prins Willem' die
voor het themapark 'Oranda Mura' is
gebouwd.
Veel is in Den Helder alweer verdwenen,
vooral als gevolg van Britse bombardementen
tijdens de Tweede Wereldoorlog en de dijk
verzwaring in het kader van de Deltawerken.
Van wat behouden bleef noem ik het Paleis
of Commandementsgebouw, ambtswoning en
bureau van de Commandant der
Zeestrijdkrachten, een statig laat-classicis-
tisch gebouw uit 1827, ontworpen door de
opzichter der maritieme gebouwen J. Valk.
Ernaast staat het Koninklijk Instituut voor de
Marine, waarvan het hoofdgebouw uit 1869-
1870 is ontworpen door Cornelis Outshoorn.
Dit staat er dankzij een recente opknapbeurt
weer fraai bij en dat geldt ook voor het
'Paleis'. De vestingwerken zijn deels ver
dwenen, maar de communicatielinie is nog
intact. Binnen de imposante omwalling van
het fort 'Erfprins' vindt men nog interessante
oude gebouwen zoals een kruithuis en een
'bomvrije' batterij.
Medemblik
In Medemblik werd kort na 1795 de
Westerhaven ten behoeve van de marine
getransformeerd tot dokhaven en er werd een
marinewerf aangelegd. Deze werd na de ver
woesting tijdens de Engels-Russische invasie
van 1799 hersteld en bleef tot 1828 als werf in
gebruik. Daarna werd het groot magazijn inge
richt als huisvesting voor het Koninklijk
Instituut voor de Marine. Na het midden van de
19e eeuw kreeg het diverse andere bestem
mingen voor het in 1983-1984 is getransfor
meerd tot woningcomplex.
Van de infrastructuur van de admiraliteit van
het Noorderkwartier is weinig over. In Hoorn
vindt men nog aan het Kerkplein het vroeg-
17e-eeuwse Admiraliteitspoortje. De tegen het
einde van de 17e eeuw gebouwde
Admiraliteitsmagazijnen op het Oostereiland
zijn grondig verbouwd, nadat zij in de 19e eeuw
in gebruik werden genomen als gevangenis.
Zeeland en Friesland
In Vlissingen werd omstreeks het begin van
de 18e eeuw tussen de Pottekade en de
Oosterhaven een 'Engelsch Dok' of droogdok
aangelegd, naar het schijnt het oudste van
die aard op het Europese vasteland. Het is
recent gedempt, maar volgens de laatste
berichten zal dit belangrijke technische
monument in ere worden hersteld.
Wie geïnteresseerd is in de gebouwen van de
vroegere landswerf ter plaatse zal het verder
grotendeels moeten doen met afbeeldingen
zoals een zeer fraaie prent van J. C. Greive en
foto's uit de rijke collectie van de Rijksdienst
voor de Monumentenzorg. Als gevolg van een
grote brand in 1749, de Britse landing in de
'Franse tijd' en de uitbreiding van de werf 'de
Schelde' is weinig tastbaars over.
Aan de Friese admiraliteit herinnert het
Nieuwe College aan de Lange Oosterstraat te
Dokkum, waarheen de admiraliteit in 1618
verhuisde vanuit het Mockema-steenhuis. Uit
de periode na de verplaatsing naar Harlingen
herinnert niet veel meer dan een aantal
objecten in Museum "t Hannemahuis'. Ook in
andere musea, zoals het Westfries Museum te
Hoorn, kan men nog het nodige vinden dat
herinnert aan een belangrijk aspect van de
geschiedenis van zeevarend Nederland. Als
spectaculair voorbeeld noem ik het grote
model van de 'kruisbark', dat ooit de verga
derzaal van de Zeeuwse admiraliteit in de
Middelburgse Abdij sierde en dat nu tot de
schatten van het Rijksmuseum behoort.
Philip Bosscher is redacteur van Heemschut
2. Foto links
Torengebouw van de Rijkswerf
Willemsoord, thans marine
museum.
Foto's Anna Huizinga
3. Foto midden
Admiraliteitspoortje aan het
Kerksplein in Hoorn.
4. Foto rechts
Conservatiekappen van kanon
neerboten. Dit zijn de enige die
nog over zijn. Vroeger trof je ze
aan op elke werf. Deze zijn uit het
eerste kwart van de 19e eeuw op
de voormalige Rijkswerf Den
Helder.
augustus 2006 Heemschut 25
