Marinegebouwen in Nederland
Het meest markante kenmerk van de marineorganisatie
onder de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën was haar gedecen
traliseerd karakter. Mensen en schepen werden geleverd door niet
minder dan vijf admiraliteitscolleges. Nog steeds beschikt de marine
over een aantal van die bijzondere gebouwen.
H et oudste van de vijf admiraliteitscolleges
van de Republiek was het college 'op de
Maze' met Rotterdam als voornaamste vesti
gingsplaats. Daarnaast waren er in de
Provincie Holland nog twee admiraliteiten,
die van Amsterdam en die van het
Noorderkwartier, met haar zetel afwisselend
te Hoorn en te Enkhuizen. De Zeeuwse admi
raliteit was formeel gevestigd te Middelburg
maar had haar hoofdbasis te Vlissingen. De
admiraliteit voor de Noordelijke provinciën
tenslotte was aanvankelijk gevestigd te
Dokkum maar verhuisde al in de 17e eeuw
naar Harlingen. leder college had zijn eigen
administratie, werven en magazijnen.
benaming voor de zetel van een admiraliteit)
op de hoek van de Spaanse Kade en het
Haringvliet werd in 1882 afgebroken.
Meer bleef over van de werken die het
College op de Maze had laten uitvoeren te
Hellevoetsluis, de toenmalige voorhaven. Naar
ontwerp van Pieter Post werd als 'Logement'
(vergaderplaats en logeergebouw) voor het
College het huidige stadhuis opgetrokken. Dit
is gaaf bewaard gebleven, ook wat het inte
rieur betreft. Er is een rijk met houtsnijwerk
versierd driedelig portiek, evenals acht
gesneden schoorsteen betimmeringen.
Het Marinehospitaal verhuisde in 1872 naar
het vroegere Admiraliteitsmagazijn aan de
Oostkade. Dit gebouw bestaat nog steeds en
heeft nu een woonbestemming. In 1800
begon men te Hellevoetsluis met de aanleg
van een droogdok, naar ontwerp van water
bouwkundige Jan Blanken. Voor dit dok werd
een stoommachine geïnstalleerd. Het machi
nehuis is helaas in 1968 gesloopt, het dok is
middels een 'kanjersubsidie' gerestaureerd.
Amsterdam
De Amsterdamse admiraliteit bezat tot 1655
grond en opstallen op de 'eilanden' Uilenburg
en Rapenburg die toen geruild werden voor
een terrein op Kattenburg. Kort daarna begon
de bouw van een zeer groot magazijn, naar
Rotterdam en Hellevoetsluis
Te Rotterdam is van de oude marinegebouwen
vrijwel niets over. Daar werden tegen het
einde van de 18e eeuw, maar nog wel vóór
het einde van de oude Republiek, naar ont
werp van Jan Giudici aan het Oostplein een
arsenaal en op de Landswerf een groot maga
zijn gebouwd. Het voormalige arsenaal, later
in gebruik als Marinierskazerne, verbrandde
tijdens de strijd in de meidagen van 1940.
Het groot magazijn, inmiddels ingericht tot
entrepot, werd op 7 mei 1891 door brand ver
woest. Het tegen het midden van de 17e
eeuw gebouwde Prinsenhof (de traditionele
1. Hoofdgebouw van het Koninklijk
Instituut voor de Marine in Den Helder,
gebouwd in 1869/70 door C. Outshoorn.
De mast is volgens de overlevering
afkomstig van de kanonneerboot 2 van
Van Speyk uit 1831.
Foto's Anna Huizinga
augustus 2006 Heemschut 23
