Snuffelen
So menichmael
ghij ho
den helderen
clQckenslach
wind mee,
38 Heemschut april 2006
If
Kastelen in Limburg
Burchten en landhuizen (1000-1800),
door Wim Hupperetz/ Ben 01de
Meierink/ Ronald Rommes (red.).
Utrecht (Matrijs) 2005, 605 p.
ISBN 90 5345 269 9
De stroom publicaties over Limburgse
kastelen houdt aan. Mocht ik recent
voor U signaleren twee mooie boeken
over respectievelijk kastelen in Zuid-
Limburg en in het Noordlimburgse Land
van Kessel, ditmaal mag ik dat doen met
een kloek, rijk geïllustreerd boek over de
kastelen in de gehele provincie, uitgege
ven onder auspiciën van de Stichting
Limburgse Kastelen. De hoofdschotel
wordt gevormd door beschrijvingen van
265 kastelen en landhuizen, dan wel
resten daarvan. Daaraan vooraf gaat een
aantal zeer nuttige inleidende hoofd
stukken.
Haast onontbeerlijk zijn die waar het
gaat om de staatkundige ontwikkelin
gen in het gebied, waardoor men weg
wijs gemaakt wordt op de historische
kaart van de provincie die niet voor
niets wel is aangeduid als een wanhoop
voor wie er zich serieus mee bezig
houdt. Daarnaast worden onder meer
ontwikkelingen op het terrein van
bouw- en interieurkunst en de aanleg
van tuinen en parken behandeld, dit
alles door zeer bevoegde schrijvers.
Hierdoor en in combinatie met de
beschrijvingen per object krijgt men een
helder beeld van wat zeker mag worden
aangeduid als een schat aan cultureel
erfgoed met topstukken als Hoensbroek,
Amstenrade en Eysden. De waarde van
het boek wordt verhoogd door de aan
wezigheid van een zeer uitgebreide lite
ratuuropgave. Toch is op wat een waar
standaardwerk mag worden genoemd
wel het een en ander aan te merken. In
de overigens zeer nuttige overzichten
van eigendoms- en bewoningsgeschie-
denis worden familienamen soms fou
tief gespeld. Waar het zo belangrijke
kasteel Borgharen ten noorden van
Maastricht aan de orde komt mist men
een verwijzing naar het recent verwijde
ren van althans een deel van de decora
tie van het interieur en wordt men ook
geconfronteerd met een via het boek
niet te beantwoorden vraag. Wanneer
en waardoor verdween de bekroning van
de rechter hoektoren? Dat deze ver
dween, is op de foto in het boek duide
lijk te zien.
De titel van dit mooi uitgevoerde boek,
een waardig gedenkteken voor de jubi
lerende vereniging, mag programma
tisch worden genoemd. Niet ideologisch
gebonden, landelijk opererend en stre
vend naar een doel dat kon rekenen op
de sympathie van velen had zij de wind
mee. Hoezeer zij de stroom tegen heeft
gehad beseft iedereen die enig besef
heeft van wat sinds 1905 in ons land
aan natuurwaarden verloren is gegaan.
Zo is het verhaal dat hier op meeslepen
de wijze wordt gedaan er een dat begint
met een overwinning: het behoud van
het Naardermeer. Daarop volgden nog
vele, maar dat ook (voor Nederland,
maar niet voor 'Natuurmonumenten')
beschamende nederlagen zoals, ik noem
maar één voorbeeld, het verdwijnen van
een zeer bijzonder gebied als 'De Beer'.
Dat werd opgeslokt door de Maasvlakte.
De lezer krijgt een heldere indruk van
het werk van de vereniging en van de
wijze waarop zij samenwerkt met
instanties als Staatsbosbeheer en tegen
woordig ook meer en meer met de agra
rische bedrijfstak. Voor de lezers van
Heemschut is misschien van bijzonder
belang het hoofdstuk over Eerde en het
Eerder Achterbroek waar natuur- en
cultuurbehoud hand in hand gaan. Voor
wie hart heeft voor cultuurmonumenten
is 'Natuurmonumenten' op zijn minst
een interessante gesprekspartner: met
enige trots wordt vermeld dat de ver
eniging ruim 1600 gebouwen bezit
waaronder honderden van cultuurhisto
rische waarde. Het praktisch nut van
deze uitgave wordt verhoogd door de
lijst achterin, waar per provincie de
bezittingen van de vereniging worden
opgesomd. Daar wordt ook hun opper
vlakte aangegeven. Deze bedraagt in
totaal 88 398 hectaren.
Dat is dus het batig saldo van één eeuw
vastberaden en toegewijde actie.
De Nederlandse Kastelenstichting heeft
enkele jaren geleden het initiatief geno
men om korte geïllustreerde monogra
fieën te doen uitgeven over belangrijke
adellijke behuizingen in Nederland.
Eerder waren aan de beurt Middachten
en Amstenrade, ditmaal wordt behan
deld Fogelsangh State in het Friese
Veenklooster. Het huis is ontstaan op de
landerijen van een voormalig klooster
waar Dirck Fogelsangh rond het midden
van de 17e eeuw een buitenverblijf liet
bouwen. Resten hiervan vindt men
terug in het tegenwoordige huis. Dit
onderging een drastische verandering in
1873, in verband met het voorgenomen
bezoek van Koning Willem III. In de
vorige eeuw volgden diverse verbouwin
gen waarbij onder meer de voorgevel
opnieuw in het midden een driehoekig
fronton kreeg en ramen met een quasi-
18e-eeuwse roedenverdeling. Het ruime
park draagt het stempel van L. P.
Roodbaard op wiens naam zoveel par
ken in Friesland staan.
Fogelsangh State is echter niet alleen
interessant door zijn bouwgeschiedenis
waarvan veel zichtbaar is gebleven en
door zijn goed bewaarde landschaps
park, maar ook door zijn inboedel. Een
belangrijk deel daarvan wordt gevormd
door een collectie die aan de
Nederlandse Kastelenstichting is
nagelaten door het echtpaar Van
Iddekinge- van Diepenhuisen en bestaat
voornamelijk uit meubelen en porselein.
Meer dan de helft van dit boekje wordt
ingenomen door een beschouwing over
de geschiedenis van het Groninger
regentengeslacht Van Iddekinge, waar
van twee leden kort na de 'Franse tijd'
geadeld werden en een relaas betreffende
de vorming van de collectie. Deze
bijdragen zijn van het voortreffelijke
niveau waaraan wij bij deze serie
gewend zijn.
So menichmael ghij hoort
den helderen clockenslach.
Een inventarisatie van luid- en speel
klokken in de provincie Groningen,
door Adolph Rots/Harry de Olde,
Groningen (Philip Etchers) 2005, 224 p.
ISBN 90 5048 086 1
Van het erfgoed aan klokken in de
provincie Groningen is al eerder een
'beredeneerde lijst' gepubliceerd, maar
Wind mee, stroom tegen
100 jaar Natuurmonumenten,
door Frits Maas,
's - Graveland (Terra/Lannoo/
Natuurmonumenten) 2005, 240 p.
ISBN 90 70099 44 6
Fogelsangh State
Een Groninger schat in een Friese state
door Yme Kuiper/Wendy Landewé/Nynke
Winkler Prins Postma, Utrecht (Matrijs)
2005, 95 p.
ISBN 90 5345 290 7
Aooi?h -Rots eS- Harry oe
V
i
EEN INVENTARISATIE VAN LUID- EN
SPEELKLOKKEN IN DE PROVINCIE GRONINGEN
