De Universiteit van Maastricht speelt een grote rol
in de herbestemming van monumenten. Veel gebou
wen zijn geschikt gemaakt voor universiteitsgebruik.
Onlangs is een flink boek verschenen met de titel
'monUMent', waarin uitgebreid verslag gedaan wordt
van hergebruik. Tevens is er een tentoonstelling
ingericht in het bestuursgebouw van de UM aan de
Minderbroedersberg 4 met de titel 'Metamorfose'.
De tentoonstelling kan tot en met 23 juni 2006
bezocht worden.
2. foto links Dominicanerkerk, exterieur.
3. foto rechts: Kruisherenkerk, interieur. Goed
is te zien dat er een tussenvloer is geplaatst.
de nieuwe zwevende zwarte betonvloer in schip
en zijbeuken, die overal los is gehouden.
Bij de detaillering stonden begrippen 'context'
en 'contrast' centraal. Mergel en hardsteen
staan tegenover staal, glas en beton, geprofi
leerd staat tegenover slank en transparant.
Kruisherenklooster
De kwaliteit van de restauratie en verbouwing
van dit complex, die in 2005 gereed kwam,
wordt het meest recht gedaan door te citeren
uit het Juryrapport van de Victor de Stuersprijs.
'Onze jury heeft unaniem gekozen voor de
restauratie van het Kruisherenhotel. En dan in
het bijzonder voor de rol die de heer Ca mille
Oostwegel in dit herbestemmingsprojeet als
opdrachtgever heeft vervuld. Zijn aanpak is
geheel in overeenstemming met de werkwijze
van Victor de Stuers zelf. In 1897 wist
De Stuers er voor te zorgen dat het
Rijkslandbouwproefstation in het
Kruisherenklooster werd ondergebracht en
daarmee werd aan het monumentale gebouw
een passende bestemming verleend. Op verge
lijkbare wijze heeft Ca mille Oostwegel er voor
gezorgd dat na leegstand van bijna 25 jaren dit
complex weer een voortreffelijke nieuwe
bestemming heeft gekregen. Het is een schitte
rende edelsteen geworden aan de kroon van de
sterrenstad Maastricht'.
'De herbestemming tot hotel is opmerkelijk,
omdat een middeleeuws monument vele beper
kingen kent... Bij de uitvoering is het monu
ment gewetensvol gerestaureerd en aan de
buitenzijde verraadt alleen de nieuwe koperen
toegang dat er een andere bestemming aan de
kerk is verleend... Dank zij de gerenommeerde
interieurarchitect Henk Vos en de internatio
naal bekende liehtdesigner Ingo Maurer is de
kerk veranderd in een betoverende en overrom
pelende belevenis...Toch is het gebouw integer
gebleven: de nieuwe bestemming is weliswaar
zeer uitbundig, maar alle ingrepen zijn rever
sibel uitgevoerd...'
De ruimtewerking van de kerk als geheel is bij
eerste waarneming verloren gegaan, omdat in
een groot deel van de kerkruimte een verdie
ping is aangebracht. Die ruimte blijkt er na een
verkenning nog wel te zijn, maar moet als het
ware opnieuw gezocht en ontdekt worden. Of
het gebouw daarmee 'integer' is gebleven, zoals
het juryrapport stelt, is voor discussie vatbaar.
Hoe het ook zij, de Kruisheren zullen nooit
bevroed hebben, dat hun sobere kerk met deze
luxe zou worden heringericht.
Domincanerkerk
De restauratie van deze kerk en de muur
schilderingen is nog in volle gang. Buiten is
ondanks de bouw-heetiek rondom de kerk nu al
goed te zien, dat de kerk met oude luister aan
zijn nieuwe bestemming als boekhandel kan
beginnen. In het interieur moet nog heel veel
gebeuren. Het ontwerp van interieurarchitect
MerkxEtGirod oogt boeiend. De bezoeker kan
straks naar hartelust ronddwalen in een enorme
boekenkast van zo'n tien meter hoog aan de
rechterkant van het schip. Hij kan dus van heel
dichtbij naar de plafondschilderingen met
engelen en heiligen kijken, een voorrecht dat
de vroegere kloosterbewoners nooit hebben
gehad. Het koor zal als podium dienen voor
forums, lezingen, concerten enz. Zeker is dat
de Dominicanerkerk, die in het hart van de stad
dicht bij het Vrijthof ligt, vanaf 2006 weer de
plaats in het stadsleven kan innemen die het
gebouw toekomt. Het effect zal des te groter
zijn nu de kerk wordt opgenomen in een
kwalitatief hoogwaardige nieuwbouw met
onder andere winkels en horeca.
Het staat vast dat de verdergaande
ontkerkelijking ook in de volgende tien jaar tot
2016, het honderdste sterfjaar van De Stuers,
de nodige leegstaande gebouwen zal opleveren,
zowel kerken als kloosters en zowel historische
als eigentijdse monumenten. Het is in dit arti
kel wel duidelijk geworden, dat veel creativiteit
en durf nodig is om passende oplossingen voor
hergebruik te vinden. Gehoopt mag worden,
dat de geest van de zeer strijdbare Victor de
Stuers in deze voelbaar blijft.
Ad Bokhorst is PR-adviseur van
Heemschut-Limburg
Bronnen
Elerbestemming van kerken, CRM-reeks RDMZ, 1995;
Kunstreisboek voor Nederland van de Rijkscommissie
voor de Monumentenzorg, 1960; Juryrapport
Monumentenprijs Maastricht 2005; Architectonische
zoektocht naar onvermoede mogelijkheden van Mare
van Rosmalen, Rijksgebouwendienst, 1995.
26 Heemschut april 2006
A
