Veel gebouwen al weg voor ze gemist zijn H Wiek Röling - In dit nummer vun Heemschut wordt aandacht gevraagd voor gebouwen die (nog) niet beschermd zijn door de Monumentenwet en gevaar lopen te verdwijnen. De 'dynamiek' in de bouw wereld is groot. De fantasie en de visie hoe er bij een bestemmingswijziging gebruik kan worden gemaakt van een bestaand gebouw zijn zo gering, dat zeer veel waardevolle gebouwen, met zowel economische als culturele toekomstwaarde worden gesloopt zonder dat is nagedacht over hergebruik. et gevolg hiervan is, dat er veel belangrijke gebouwen die zijn verdwenen pas gemist worden als het te laat is, of zijn vergeten. Dit betekent een verschraling van onze gebouwde omgeving. De wet zegt dat een gebouw minimaal vijftig jaar oud moet zijn om als monument te kunnen worden geregistreerd. Indertijd werd er een lijst gemaakt van 'beschermde monumenten'. Dit betekende dat bij verandering aan die gebouwen deze wijzigingen getoetst werden op hun cultuurhis torische merites. De redengevende omschrijving om het gebouw de status van beschermd monu ment te geven moest worden gerespecteerd. Bij sloop van een dergelijk gebouw was een ministeriële goedkeuring vereist. De Monumentenwet is vele malen veranderd en niet steeds in het voordeel van de monumenten. Men hoopte, dat decentralisering de plaatselijk betrokkenen zou motiveren. Zodat ze voor hun monumenten zouden op komen. Ontegenzeggelijk kennen plaatselijke politici en belangstellenden de monumenten in eigen omgeving het beste. Maar de echt gespeciali seerde kennis ontbreekt en de vermeende eco nomische belangen en de slappe knieën krijgen al gauw de overhand ten koste van waardevolle gebouwen. Bovendien speelt in het hele verhaal van onze voorraad aan bouwkundig interessante gebouwen, het meer of minder voorkomen van specifieke gebouwen (de uniciteit) een rol. Dat aspect of een gebouw zeldzaam is of niet kan alleen op grotere schaal - op rijksniveau - worden beoordeeld. Het voordeel dat men nu provinciale en gemeentelijke monumenten lijsten kent en gebouwen van een grote plaat selijke betekenis - die het op een rijkslijst niet zouden halen - toch een zekere wettelijke bescherming kan bieden is er zeker, maar weegt niet op tegen eerdere, duidelijker wetgeving. Vogelvrij De Rijksdienst voor de Monumentenzorg 'heeft z'n tanden verloren'. Heemschut, een grote vereniging van in monumenten geïnteresseerden, zou het machtsvacuüm eigenlijk moeten vullen. In wezen doet Heemschut dat ook. Tezelfdertijd wordt geconstateerd, dat waar de zorg om historische monumenten en 16e-, 17e- en 18e eeuwse gebouwen min of meer geborgd is, veel 19e eeuwse monumenten gevaar lopen en waardevolle 20e eeuwse gebouwen vogelvrij zijn. Een gebouw kan monument worden als het meer dan 50 jaar oud is, na een afstand van twee generaties. Maar de lijsten voor beschermde monumenten werden lang geleden gemaakt en gingen tot ongeveer 1860. (Waarbij een dergelijke lijst natuurlijk nooit compleet kon zijn en bijvoorbeeld vaak prachtige boerde rijen een verdiende bescherming misten). Hoewel incidenteel gebouwen later dan 1860 aan de lijst waren toegevoegd, zoals de Beurs van Berlage (1898-1903), werd de Rijksdienst voor de Monumentenzorg wakker toen in 1979 - één maand voor het de status monument kon bereiken - een belangrijk gebouw van Van Loghem uit 1930 werd gesloopt. Dit rusthuis de Blauwvoet in Driebergen werd in 1980 zinloos gesloopt. Men besefte het verloren gaan van een belangrijke representant van 'het Nieuwe Bouwen' en maakte een inhaalslag door '100 witte villa's' en 'de Toppers van Toen' op de lijst van beschermde monu menten te plaatsen. Deze manoeuvre heeft de continuïteit van onze bouwkunstgeschiedenis gered. Er was anders een gat gevallen in het beeld dat wij kunnen hebben van de ontwikkeling van de Nederlandse bouwkunst. Dynamiek Er dreigt nu een nieuw gat te vallen. Zoals gezegd is de dynamiek van de bouw nijverheid zo groot en is de omloopsnelheid in het bouwproces zo kort, dat gebouwen alweer worden afgebroken voor ze hun actuele beteke nis hebben kunnen bewijzen. Van de 'weder opbouwarchitectuur' - een van de meest dyna mische periodes uit de bouwgeschiedenis - is zeer veel alweer roemloos ten onder gegaan. We kunnen uit sommige recente periodes in de bouwgeschiedenis niet eens meer aanwijzen 10 Heemschut april 2006 Recente bouwkunst in de kne

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2006 | | pagina 12