Livrei als voorloper van bedrijfskleding
Dienstkleding gaf niet alleen de drager status. Vooral ook zijn
werkgever, de principaal, legde er veel eer mee in. Van de
regentenfamilie Van Loon bleef een omvangrijke garderobe van
het bedienend personeel bewaard. Deze is tot begin volgend jaar
te zien in de als museum opengestelde patriciërswoning van de
Van Loons in Amsterdam.
Nicolaas Conijn en Tonko Grever
30
Heemschut
december 2005
Het personeel van vermogende families liep vooral aan het begin van de vorige eeuw vaak in de
passende bedrijfskleding van die jaren. Foto's Museum Van Loon
Het livrei is een bijzonder soort dienstkleding
voor mannelijke bediendes aan vorstelijke
hoven, bij adellijke en aanzienlijke families,
maar ook bij bijvoorbeeld bij overheden. Het
livrei staat voor binding, herkenning en onder
scheid. Het livrei is in de loop der eeuwen
daarmee het ultieme middel voor status en
prestige van de principaal geweest. Het livrei
toont namelijk de hiërarchische relatie tussen
de werkgever en zijn personeel en geeft tegelij
kertijd ook de drager status. Het livrei was
daarmee een wijze van communiceren. Hoe
formeler de gebeurtenis, hoe eleganter en
imposanter de livreien dienden te zijn. De
aankleding van de bediendes verschafte, evenals
hun aantal, de werkgever prestige.
In tegenstelling tot de mode in het algemeen
ontwikkelt het livrei zich veel langzamer en
veelal sprongsgewijs, bij voorveeld naar aanlei
ding van speciale gebeurtenissen als een troon-
wisseling. Het livrei doet daardoor traditioneel,
om niet te zeggen ouderwets aan. Maar juist dat
ouderwetse geeft prestige omdat het verwijst
naar het verleden van de principaal. Objecten
met een verleden toonden aan dat men reeds
lang een zekere status had bereikt. Net zoals bij
belangrijke gelegenheden het oudste en mooiste
zilver, damast en servies uit de kast werd
gehaald. Een livrei (afgeleid van het Franse
livrer, ofwel kleding geleverd door de principaal,
de werkgever) bestaat niet alleen uit een jas.
Broek, kousen en das, schoenen en hoed maken
er ook onderdeel van uit. Ondanks het traditio
nele voorkomen mag een livrei vooral niet dwaas
zijn. Snit en kwaliteit van de gebruikte materia
len dienen van de hoogste kwaliteit te zijn.
Leger
Het livrei vindt zijn oorsprong in het militaire
uniform. Reeds in de middeleeuwen bepaalden
de kleuren van het wapen van de landsheer de
kleur van de dienstkleding. Die liet zien waar
de drager bij hoorde. Zo waren bij toernooien
de kleuren van de schilden, van de dekens van
de paarden en van de pluimen op de helm een
praktische manier om de strijders te herkennen.
Ook in het leger waren de kleuren van de
uniformen het belangrijkste middel om de
partijen uit elkaar te houden.
Het livrei ging in de 17 de eeuw ook in de
Republiek der Verenigde Nederlanden een rol
spelen. Zo valt te lezen dat in 1660 de Staten
besluiten tot de aanschaf van 'een carosse van
staet' met tuigen en kleding in 'de couleuren en
de wapenen van de Generaliteyt' om publieke
activiteiten tot luisterrijke gebeurtenissen te
maken. Het was de tijd van de jonge republiek,
de Nederlanden hadden zich vrijgemaakt en
moesten een plaats veroveren tussen de mach
tige Europese staten. Anciënniteit, protocol en
ceremonieel spelen in het internationale
verkeer een grote rol om respect af te dwingen.
De kleding was daarbij een middel.
Traditioneel o.k., maar
vooral ook functioneel
