Mijn favoriet monument
augustus 2005
Heemschut
23
Zicht op de Zuiderkerk, Atlas van Fouquet,
1783.
Mijn leven speelt zich af op de klanken van het
carillon van de Zuiderkerk. De toren van
Hendrick de Keyser, met zijn uurwerk en het
carillon grotendeels van Hemony, dient net als
vroeger nog steeds als mijn 'horloge'. De
Zuidertoren, misschien niet zo populair en vaak
bezongen als de Westertoren, is voor mij de
mooiste toren van Amsterdam. Inspiratiebron
voor de prent 'gezicht van de Zuyderkerk' van
Fouquet tot de 'impressie' van Monet vanaf de
Amstel.
De Zuiderkerk werd gebouwd in de snel groei
ende Nieuwmarktbuurt aan het begin van de
zeventiende eeuw. Het was de eerste grote
protestantse kerk in Amsterdam. In het begin
werd de kerk in de volksmond Sint Janskerk
genoemd, misschien niet zo verwonderlijk voor
een nog katholiek ogende kerk met nissen in de
kerkmuur en de toren! Ook het interieur lijkt
op een Middeleeuwse kerk met een hoog
middenschip en lagere zijschepen. Alleen het
koor ontbreekt. Het middenschip is overkapt
met een houten tongewelf terwijl de zijschepen
een half ton- en half kruisgewelf hebben.
Zoals gebruikelijk werden de mensen in de kerk
begraven, maar spoedig ook op het Zuider
kerkhof. Voor het kerkhof ontwierp Hendrick
de Keyser twee toegangspoorten. Het kerkhof
is verdwenen maar de naam van het pleintje,
een herplaatst toegangspoortje en de aan de
kerk gemetselde graftombe van Isaac Hartman
herinneren daar nog aan.
Al vanaf 1929 werd de kerk niet meer door de
Nederlandse Hervormde kerk gebruikt. Het
was aanvankelijk een opslagplaats voor de
gemeente. Het dieptepunt werd tijdens de
Tweede Wereldoorlog bereikt toen het
gebouw diende als mortuarium voor de vele
doden tijdens de hongerwinter. De kaalslag van
de Nieuwmarktbuurt, vóór de oorlog de
Amsterdamse Jodenbuurt, ging na de oorlog
door, vooral door dreigende grootschalige
verkeersdoorbraken. Pas met de bouw van de
metro kwam de omwenteling dankzij acties van
bewoners. Na het schrappen van een snelweg
dwars door de Nieuwmarktbuurt werd, met de
stadsvernieuwing, de kerk omringd door
nieuwbouw. Op het Zuiderkerkhof ontstond
een aardig pleintje met een originele fontein.
Maar het was vooral aan de Raamgracht dat het
oude stadsgezicht op de Zuidertoren weer werd
hersteld, precies zoals op de prent van Fouquet.
In de kerk bevindt zich tegenwoordig het infor
matiecentrum voor ruimtelijke ordening en
wonen van de gemeente Amsterdam. U kunt
dus altijd de kerk bezoeken tijdens de openings
tijden voor het publiek. Maar misschien moet u
dat toch vooral doen op donderdag tussen
12 en 1 uur wanneer het carillonconcert klinkt.
Wandel vanaf het houten Staaibruggetje over
de Groenburgwal naar de Raamgracht met het
prachtig uitzicht op de ranke toren. Het is een
feest om van de zilveren klanken te kunnen
genieten, uitgestrooid over de stad door mijn
carillon.
Gay Lee OenPR-medewerkster Heemschut
Amsterdam
Zuidertoren
