22 Heemschut augustus 2005 Een detail van een oorspronkelijke kaart van de omgeving van Sibculo. Overdadige plantengroei op het terrein van het voormalige klooster te Sibculo. Door de voortwoekering van struiken en bomen tasten de wortels op den duur bouwresten en fundamenten in de grond ernstig aan. Wat in de grond veilig heet te rusten als bodemarchiefwordt op den duur verpulverd door de kracht van het uitdijende wortelbed. Foto: Els Marijnissen, Oldenzaal (2003). bereidt een wetenschappelijk publieksboek voor over de geschiedenis van 'Klooster en Colligatie van Sibculo 1406-1572', dat rond 2 3 oktober 2006 - zeshonderd jaar na de oprich ting van het klooster - zal verschijnen. Pleidooi voor kloosterlandschap Ofschoon in Nederland een kloosterlandschap van het formaat van Klosterlandschaft Heisterbach im Naturpark Siebengebirge niet mogelijk lijkt, kan wel zinvol aan een vergelijk baar project van bescheidener omvang gedacht worden. Het zou aan Sibculo en de gemeente Hardenberg, met uitstraling via Salland en Twente naar Nederland en Duitsland, een eigen Euregionale allure geven. Er zijn verschillende argumenten om in deze richting creatieve ideeën te ontwikkelen. Zo ligt in Sibculo het klooster - niemand weet in welke staat - intussen nog grotendeels onaangeroerd in de bodem van een vrijliggend particulier terrein, dat de status van archeolo gisch monument heeft. De huidige eigenaar staat in principe welwillend tegenover onder zoek dat tot ontwikkeling in de publieke sfeer zou kunnen leiden. Het hele areaal is sinds de verwoesting van het klooster onbebouwd gebleven, wat uitzonderlijk genoemd moet worden. Het proefonderzoek van Van Heeck c.s. heeft slechts een klein deel blootgelegd. Daardoor kan archeologisch of geofysisch onderzoek zonder veel problemen of extra kosten plaatsvinden. De expertise van de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodem onderzoek zou gemobiliseerd kunnen worden, om te achterhalen welke profielen het nog aanwezige bodemarchief oplevert en welke informatie over de materiële cultuur van de kloostergemeenschap verkregen kan worden. Zo is onzeker of Sibculo zich voor de bouw van kerk en klooster heeft laten inspireren door het Windesheimse kloosterplan dan wel door dat van de Cisterciënzers. Was de kloosterkerk van Sibculo een kruiskerk, zoals beweerd wordt, of een eenbeukige kerk, zoals in Burlo, dat ook tot dezelfde Colligatie heeft behoord?4 Wat zichtbaar gemaakt of blootgelegd wordt, kan het weinige dat van de 3 5 middeleeuwse Cisterciënzerkloosters in Nederland is overble ven, gemakkelijk overtreffen. Wij kennen slechts verspreide bouwresten in Aduard (ziekenzaal), Gerkesklooster (brouwhuis), IJsselstein (kruisgang en kapittelzaal), Roermond (kerk), Loosduinen (kerk), Assen (deel kerk en kruisgang). Naar verwachting bevat de bodem zoveel fundamenten, kelders en bouwresten van het conventsgebouw, de kloosterkerk, het kerkhof en verschillende bedrijfsgebouwen, dat een betrouwbare recon structie van het grondplan mogelijk geacht moet worden. Ook Sibculo koestert zijn eigen verleden. Onderzoek en herontwikkeling van het kloos terareaal zijn daarom van belang voor de gemeente: Maar het kloosterterrein heeft ook betekenis voor de regio: Sibculo was het enige klooster in een dunbevolkte streek. Zelfs heeft deze plek landelijke betekenis: Sibculo was de zetel van een nationale kloosterbeweging, met uitstraling naar België en Duitsland. Het bestaande bestemmingsplan voorziet in eerbiediging van het kloosterterrein als archeo logisch monument, bodemarchief en natuurge bied. Maar hier rijst vraag of de natuur hier niet de vijand wordt van het bodemarchief: ook fundamenten zijn op den duur niet bestand tegen de steeds toenemende worteldruk van groeiende bomen. De recente opschoning door dorpelingen is een goede start. Een bestem ming tot een kleinschalig middeleeuws 'kloos terlandschap', dat de Cisterciënzer cultuur en de Moderne Devotie integraal zal presenteren, kan het oorspronkelijke bestemmingsplan slechts versterken, inclusief de sociale en cultu rele voorzieningen waaraan een gemeente als Hardenberg behoefte heeft. Dr. Rudolf Th.M. van Dijk is lid van de Historische Werkgroep Kloosters IJss el-Vechtstreek, rudolf. vandijk@titushrandsmainstituut. nl. 1 Stiftung Abtei Heisterbach, Rennenbergstrahe 1 D-53639 Königswinter (02223/92400) [www.abtei-heisterbach.de]. Zie ook de bundel van Th. Otten en K.P. Wiemer, Ora etlabora. Quellen und Elemente der Hachhaltigkeit zisterziensischen Lebens. Festschrift für Pfarrer Georg Klackert. Zisterzienser im Rheinland, Band 5 (Keulen, 2002). 2 T. Jasper, Old Ni-js. Herinneringen verzameld naar aanleiding van 150 jaar Sibculo [Sibculo, 2003] 2. 3 Het bestuur van de Stichting Klooster Sibculo (2 004) wordt gevormd door Jan Bakker (voorzitter), Freddie Ekkel (secretaris) en Jan Korblet (penningmeester). 4 G. van Haaff, Groot-Galilea in Zybbekeloe. De geschiedenis van het middeleeuwse klooster Sibculo (Hardenberg, 1977; 19832).-H. Lübbering, Kloster Burlo. Geschichte des Kosters Mariengarden in Grof-Burlo. Beitrage des Heimatsvereins Vreden zur Landes- und Volkskunde, XX (Vreden, 1981).

Periodieken van Erfgoed Vereniging Heemschut

Heemschut - Tijdschrift 1924-2022 | 2005 | | pagina 24