Toch nog kanjerregeling
Hans Bolleb akker
Kasteel De Haar is een van de elf lopende kanjers die alsnog
subsidie ontvangen. Op 19 november 2004 besloot het kabinet
20 miljoen euro voor kanjers uit te trekken. De Haar zou
3 miljoen toevallen, dat betekent, gelet op de eigen bijdrage,
4 miljoen effectief te besteden. Dat is mooi, want daarmee kan
een begin worden gemaakt met de funderings- en volgschade
restauratie.
39
februari 2005
Heemschut
Kasteel De HaarHaarzuilens, Bedriegelijk
gaaf...
De Haar ligt bij het dorpje Haarzuilens even
ten westen van Utrecht. De bouwperiode van
de eerste mogelijk nog houten nederzetting
kennen we niet. In 1165 is Godschalck van
Woerden kasteelheer. Mogelijk is door hem de
burcht nieuw opgebouwd en vervolgens ca. drie
eeuwen in het bezit gebleven van diens nako
melingen die na de moord op Floris V de 27de
juni 1296, door Herman van Woerden - vader
van de door Floris verkrachte Machtelt van
Velsen - de naam 'De Haar' aan hun inmiddels
weinig populaire familienaam toevoegden. In
1446 kwam het door huwelijk in het bezit van
het geslacht Van Zuilen, doch werd onder het
bewind van Dirk van Zuilen in 1482 door Joost
van Lalaing met de grond gelijk gemaakt.
Herbouw vond plaats in de eerste helft van de
zestiende eeuw door Steven, zoon van Dirk, die
de nog aanwezige fundamenten in de vorm van
een vijfhoek benutte. Zijn nakomelingen lieten
het slot vervallen tot uiteindelijk de inmiddels
tot ruïne vervallen burcht door vererving via
een omweg in 1760 weer in het bezit van het
geslacht Van Zuilen kwam, en wel van een
afstammeling in rechte lijn van Dirk van
Zuilen: Rudolf van Zuilen van Nyevelt.
Zijn nazaten zijn tot op heden de heren van
De Haar.
Herstel door Cuypers
In 1890 wordt Etienne van Zuylen van Nyevelt
heer van De Haar. Zijn huwelijk met de puis
sant rijke Hélène de Rothschild stelt hem in
staat aan architect Pierre J.H. Cuypers de
opdracht tot herstel te geven. Victor de Stuers
had het paar als huwelijkscadeau een uitge
werkt restauratieplan geschonken! Cuypers
restaureert, reconstrueert en voegt elementen
toe in neogotische stijl, op basis van vergelij
king van tekeningen, prenten, foto's en opme
tingen uit 1887 van Ad. Mulder. Ook Cuypers
bouwt op de bestaande funderingen en hand
haaft het opgaand muurwerk. Van de zuid- en
de westgevel, alsmede drie torens is dat over de
volle hoogte nog aanwezig. Zo van ook de
riddertoren, door Cuypers verhoogd, mogelijk
een der oorzaken van de huidige problematiek.
De binnenplaats word overdekt en is nu een
fraaie 'gotische zaal'. De toegepaste techniek is
niet minder dan revolutionair. Het centrale
verwarmingssysteem bestaat uit een stoomlei-
ding en loopt van de voorburcht - het Chatelet
geheten - onder de gracht door. De keuken
ovens drijven het spit via ondergrondse leidin
gen. Er zijn badkamers met warm en koud stro
mend water. Kortom, een riant onderkomen.
Algeheel herstel
De huidige toestand is zodanig dat De Haar
eigenlijk een algeheel herstel verdient. De uit
natuursteen gehakte ornamentiek in de grote
hal lijkt op het oog gaaf, maar vertoont bij
nadere beschouwing zodanige gebreken, dat
herstel niet lang kan uitblijven, op straffe van
teloorgang. Gekozen is voor een geleidelijke
aanpak, van zaal tot zaal, en kamer tot kamer.
Voorafgaand dient funderingsherstel plaats te
vinden; de riddertoren scheurt los van de
belendende gevelwanden, met als gevolg hori
zontale en verticale scheuren die tot ver in het
gebouw doorwerken. Een dergelijke complexe
restauratie vergt veel kennis, inzicht en erva
ring. De architectenkeuze is daarop gebaseerd.
Opdrachtgever: Stichting Kasteel de Haar
Architecten: P.D. van Vliet, Loosdrecht
Verlaan Bouwstra, Vianen
Begrote bouwsom: 20 miljoen Euro
Aanvang restauratie 2e fase: 2005
Literatuur:
Leeuwen, A.J.C. van\ De maakbaarheid van het verle
den. P J.H. Cuypers als restauratiearchitect. Zwolle
1995 (academisch proefschrift); passim.
JansenH.L.; Kylstra-Wielinga, J.M.M.; Olde
Meijer ink, B; (red): 1000 jaar kastelen in Nederland.
Utrecht 1996. pp. 219-225.
LoosjesA; Kasteelen, Buitenplaatsen, Tuinen en
Parken van Nederland. Amsterdam z.j. pp. E1-E2.
5 i i£S j i»
Restauratie De Haar kan beginnen
A
