Ervaren vakmensen werven voor het restauratiewerk, dat wordt
steeds moeilijker. De St. Willibrorduskerk in Sappemeer heeft het
handig opgelost. De kerk trok een groep jongeren aan als stagiairs
bij het restaureren van de kruiswegstatie. Tineke Vooijs ging een
kijkje nemen.
Tineke Vooijs
februari 2005
Heemschut
33
De St. Willibrorduskerk in Sappemeer is
gebouwd in 1872-1873 naar een plan van
P J.EL Cuypers. Het interieur met fraai metsel
werk bevat een nog vrij complete neogotische
inventaris, doordat de parochie te arm was om
veel te veranderen en te vernieuwen. In 1972
waaide de torenspits van de kerk, het dak werd
vernield. Door de verkoop van de dakleien
kwam er geld beschikbaar voor het herstel van
toren en kerk. In 1973 werd de torenspits
opnieuw geplaatst en het dak bedekt met
singles. Deze dakbedekking begon echter reeds
na tien jaar te lekken en was er in de jaren '90 zo
slecht aan toe dat het interieur door vocht werd
aangetast. Begin negentiger jaren werd beslo
ten tot een totaal restauratieplan. In 1994 is het
dak van de kerk hersteld en voorzien van
nieuwe leien. Na het herstel van de toren, de
muren en de hemelwaterafvoeren was in 1999
het interieur aan de beurt. De gewelven en
muren zijn schoongemaakt en hersteld, evenals
de tegelvloer en de glas-in-loodramen; het
priesterkoor is weer in zijn oorspronkelijke
staat teruggebracht.
Stagiaires restaureren kruiswegstaties in de
Sint Willibrorduskerk te Sappemeer.
Foto's Anna Huizinga.
Kruiswegstatie
Nu is de Kruiswegstatie aan de beurt, afkomstig
van het atelier van Eugène H. de Fernelmont te
's-Hertogenbosch en in 1902 aangebracht. Op
het ogenblik werken vier leerlingen van een
opleiding voor restauratieschilder van het
CIBAP, een MBO -vakopleiding te Zwolle, aan
het herstel van de Kruiswegstatie. Zij volgen
een stage onder leiding van de restaurateur
Engelhard Velthuis te Stadskanaal. De restau
ratie is mogelijk dankzij een subsidie van het
TBI-Fonds in Amsterdam. Een voorwaarde
voor de verstrekking van de subsidie was dat
leerlingen in het restauratievak zouden deelne
men aan dit project. Dit betekent niet dat het
restauratieproject nu goedkoper kan worden
uitgevoerd. Het is een leerproject, restaurateur
Velthuis begint elke ochtend met een werkbe
spreking: de leerlingen krijgen dan instructies
en uitleg over de werkzaamheden en de mate
rialen die ze gebruiken. In het begin gaat het
werk langzaam. Bijvoorbeeld het schoonmaken
van de kruiswegstaties gaat met water en zeep.
Dat moet heel zorgvuldig gebeuren. In het
begin waren de leerlingen bang het patina van
de verf en de beelden zelf te beschadigen, ze
werkten daardoor heel langzaam. Nu ze erva
ring hebben, durven ze wat meer en gaat het
schoonmaken sneller.
Ook leren de leerlingen het herstellen van de
beelden. De beelden zijn bevestigd met ijzeren
pinnen die door roest zijn uitgezet, wat scheu
ren in de beelden heeft veroorzaakt. De scheu
ren worden dichtgemaakt. Ook ontbreken er
delen: hier ontbreekt een kop, daar een hand,
daar een neus. Kopieën moeten de ontbrekende
delen vervangen. De leerlingen leren kopiëren
met behulp van mallen, die ze eerst zelf
gemaakt hebben. In de St. Willibrorduskerk in
Kloosterburen is een identieke kruiswegstatie
in goede staat aanwezig. Hierdoor kunnen alle
ontbrekende onderdelen worden nagemaakt.
Daarna worden de herstelde en vernieuwde
delen weer opgelijmd en bijgeschilderd en
voorzien van een beschermlaag. Tenslotte
volgt het conserveren van de houten lijsten die
door houtworm zijn aangetast. De ontbrekende
stukken worden vernieuwd.
Dik tevreden
De leerlingen zijn erg tevreden over hun stage
omdat ze hier in de praktijk leren wat restaure
ren inhoudt: het schoonmaken met water en
een neutrale zeep, materiaalkennis, het omgaan
met gereedschappen, het maken van mallen,
het gieten met gips, schilderen van gips, ijzer
roestvrij conserveren. Ze leren ook hoe je de
kennis over restauratie uit oude boeken kunt
halen waarin oude technieken en materialen
beschreven worden. Ze vinden dat ze hier in
een paar weken veel meer leren dan op school.
Voor de school is het ook een goede ervaring.
Het is moeilijk om goede stageplaatsen voor
leerlingen te krijgen waar ze veel kunnen leren.
Hier worden de leerlingen persoonlijk bege
leid. Het zou mooi zijn als er meer van deze
opleidingsprojecten zouden kunnen volgen. Er
is nog veel restauratiewerk te doen in de St.
Willibrorduskerk: herstel van het houtsnij
werk, herstel van de beelden, aanbrengen van
sjablonen op de wanden van het priesterkoor en
de restauratie van het torenportaal. Hier liggen
mogelijkheden voor het opleiden van nog meer
leerlingen in een tijd dat er zoveel behoefte is
aan ervaren restaurateurs.
Drs T. Vooijs is PR-medewerker van Heemschut
Groningen.
Stagiairs restaureren
St. Willibrordus in Sappemeer
