Het geleidelijke verval van een industrieel landschap
In de eerste helft van de vorige eeuw was de N.V. Kamper Email
lefabrieken, voorheen H. Berk en zonen (BK), de grootste
werkgever in Kampen. De meest prominente plaatselijke architect
was toen G.B. Broekema (1866-1946). Uniek was hun samen
werking. Broekema ontwierp in fases een omvangrijk en markant
industriecomplex. De afgelopen decennia trok de oorspronkelijke
gebruiker zich geleidelijk terug. Het laatste restant van de fabriek
wordt inmiddels ernstig bedreigd.
Geraart Westerink
februari 2005
Heemschut
25
Te slopen gebouw Kamper Emaillefabrieken. Foto Geraart Westerink.
In 1851 sticht Hendrik Berk, zoon van een
Duitse blikslager, in een pand van zijn schoon
vader in de Kamper binnenstad een me
taalbewerkingsbedrijfje, dat snel groeit. De
uitbreidingsmogelijkheden zijn echter beperkt:
elk plekje binnen de al eeuwen ongewijzigde
middeleeuwse stadsgrenzen, is door gestage
bevolkingsgroei en de opkomst van industrie
optimaal benut. Het gemeentebestuur weigert
de relatief jonge stadsparken op te offeren. Door
regelmatige overstromingen - de Afsluitdijk
moet nog gebouwd worden - is bouwen in het
buitengebied kostbaar, omdat er moet worden
opgehoogd en onderheid.
In 1884 is er echter geen keuze meer. Hendrik
Berk verplaatst zijn bedrijf naar een locatie aan
de rivier de IJssel, gelegen tussen Kampen en
het oude buurtschap Brunnepe, vlak bij een
haven, waar zich al voorzichtig enige nijverheid
had gevestigd. Het geëmailleerde keukengerei,
het belangrijkste product, is niet aan te slepen.
Groeistuipsgewijs wordt er bijgebouwd. Het
perceel is zo ruim dat het bedrijf er goed uit de
voeten kan. Eind 19de eeuw staat er een
indrukwekkend complex met grote hallen,
eigen wegen en monumentale schoorstenen. In
1903 dient zich een architect aan die in de
daarop volgende decennia het aanzicht van de
alsmaar expanderende fabriek grondig zal
veranderen.
G.B. Broekema
Gerhardus Berend Broekema is in 1866
geboren in Assen. De bouwpraktijk wordt hem
met de paplepel ingegoten want G.B. senior is
een succesvol aannemer. Juniors ambities gaan
echter verder: hij wil architect worden. Over de
beginperiode van zijn loopbaan is weinig
bekend. Het grootste deel van zijn kennis en
kunde zal hij hebben opgedaan in de praktijk.
Wel is hij enige tijd in de leer bij de Nijmeegse
architect Derk Semmelink (1859-1899) en
werkt hij onder rijksbouwmeester Lokhorst aan
de uitbreiding van de overheidsgebouwen rond
de Asser Brink.
Opkomst en ondergang van de
Kamper emaillefabrieken
