Nieuwe uitgaven
NU
T
LAND
SCHAP
Philip Bosscher
yy IS
40
Heemschut
december 2004
MARC
WINGENS
IN DE
GEMEENTE
(J 8 BE EG EN
Ubbergen beschreven
Mare Wingens, Monument ér
Landschap in de Gemeente
Ubbergen, Ubbergen (Stichting
tot Behoud van Monument en
Landschap in de Gemeente
Ubbergen) z.j. (wsch. 2003),
315 p., ISBN 90 9017 463 X,
22.50 [verkrijgbaar in de
boekhandel ter plaatse en in de
omgeving]
Sinds ruim 25 jaar bestaat de stich
ting die dit kloeke boekwerk heeft
uitgegeven. Het bevat een inven
tarisatie van alle Rijks- en
gemeentelijke monumenten maar
ook van alle andere objecten die
'uit karakteristiek en cultuurhisto
risch oogpunt' vermeldenswaard
werden gevonden. Daarnaast
wordt een beschrijving geboden
van de landschappelijke ontwikke
ling die uiteraard sterk bepaald
wordt door de omstandigheid dat
de gemeente voor een belangrijk
deel tot het stroomgebied van de
Waal behoort. Een merkwaardig
gevolg daarvan was dat men in de
19e eeuw een tijdlang stukken van
het poldergebied 's winters opzet
telijk onder water liet lopen om te
zorgen voor bemesting met rivier
slib. Het zou overdreven zijn om
het gebouwde erfgoed in de
gemeente spectaculair te noemen.
Er bevindt zich echter wel een
aantal bijzondere monumenten,
soms van meer dan locale beteke
nis. In Persingen, 'het kleinste
dorp van Nederland', ligt een
charmant kerkje van omstreeks het
begin van de 15e eeuw. Onder de
villa's in het zuidelijke heuvelge-
bied vindt men het grootse
'Waalheuvel' en een curieuze
navolging uit 1889 van het later, in
1912, afgebroken 'Torensigt' bij
Poeldijk, ooit jachtverblijf van Jan
van Oldenbarnevelt. De uit de
jaren 1890 daterende roomskatho-
lieke kerk op de Kerkberg is
bijzonder omdat Jules Kayser hier
het idioom van de neorenaissance
koos wat in die tijd bij rooms-
katholieke kerken bepaald onge
bruikelijk was. Na de Tweede
Wereldoorlog kreeg Ubbergen als
gevolg van een grenscorrectie er
een belangrijk monument bij in de
vorm van de tot dan toe op Duits
gebied gelegen villa 'Wylerberg'
uit 1921-1924, een ontwerp van de
expressionist Otto Bartning. De
entrefilets waarin onder meer
diverse bouwstijlen worden gede
finieerd verhogen de waarde van
dit boek waarvoor de initiatiefne
mers zeker een compliment
verdienen.
Van industrieterrein tot
cultuurpark
Olof Koekebakker, Cultuurpark
Westergasfabriek. Transformatie
van een industrieterrein,
Rotterdam (NAI uitgevers)
2003,143 p.,
ISBN 90 5662 338 9, 27.50
Op grond van een concessie voor
de levering van 'stadsgas' die de
Amsterdamse Gemeenteraad in
1883 verleende ontstond in
Amsterdam-West een groot
fabriekscomplex, architectonisch
verzorgd door één van de belang
rijkste exponenten van de
Nederlandse neorenaissance, Isaac
Gosschalk. In 1898 werd het door
de Gemeente overgenomen.Nadat
Nederland in de jaren 1960 was
overgegaan op aardgas moest voor
het 14.5 ha grote terrein een
nieuwe bestemming worden
gevonden. Dat was geen eenvou
dige zaak. De grond was vervuild.
Sommige gebouwen waren stellig
'monumentwaardig', zoals de
onderbouw van wat ooit werd
aangeduid als de grootste gashou
der van Europa en het zuiverings
gebouw met zijn fraaie dakcon
structie Polonceauspanten').
Vele groeperingen en instanties
achtten zich belanghebbend en
wilden, of zelfs eisten, deelname
aan het overleg ter zake. Het is
dan ook begrijpelijk dat men in
eerste instantie overging tot wat
genoemd werd de 'Tijdelijke
invulling' met culturele activitei
ten. Nu is men zover dat op een
belangrijk deel van het terrein een
nieuw stadspark is aangelegd naar
ontwerp van de Amerikaanse tuin-
architecte Kathryn Gustafson en
dat er hard gewerkt wordt om in
de gebouwen een scala van cultu
rele activiteiten permanent onder
dak te bezorgen. Dit mooi
verzorgde en rijk geïllustreerde
boekje biedt een uitvoerig over
zicht van alles wat zich sinds de
jaren 1960 met betrekking tot de
voormalige gasfabriek en haar
terrein heeft voorgedaan en geeft
vooral een duidelijk inzicht in de
besluitvormingsprocessen die
leidden tot wat nu al een uiterst
boeiend resultaat kan worden
genoemd dat ook in het buiten
land veel interesse ondervindt van
de velen die bij het vinden van een
nieuwe toekomst voor voormalige
industrieterreinen betrokken zijn.
Transformatie
van een industrieterrein
