een beeld van Minerva waar
over
park zal worden gegeven. De route gaat langs
de Schwanenbug in Kleef en verder langs
Schloss Moyland naar Kalkar. Na de lunch en
het orgelconcert in Kalkar volgt een bezoek aan
Schloss Wissen in Weeze, een kastelencomplex
met een negentiende-eeuwse kapel met decora
tie in Nazarener-stijl. De problematiek van
exploitatie en herbestemming staat hier
centraal.
Excursie 2: Verdedigings- of waterroute
Deze excursie voert het dichtst langs de rivier
door de Ooijpolder en de Duffelt, een door
dijkdoorbraken en oude Rijnstrangen geken
merkt landschap dat pas met het graven van
het Bylandts Kanaal in de achttiende eeuw zijn
definitieve bandijken kreeg. Tijdens de hele
route ziet u zowel het vlakke land als het hoge
heuvellandschap. De gids in de bus zal uitleg
gen waaraan je de verschillen tussen de
'cultuur'-gebieden aan weerszijden van de
grens duidelijk kunt waarnemen. Kerktorens
vormen als vanouds bakens in het gebied waar
verspreid boerderijen staan, de oude op een
kunstmatige verhoging. Het boerderijtype, het
T-huis met een tamelijk streng hoog voorhuis,
is grensoverschrijdend. De gevels hebben vaak
een indeling met lisenen en bakstenen sierlijs
ten. De echte Duffeltse boerderij heeft boven
dien een U-vormig grondplan.
De ochtendstop vindt plaats bij de oude vesting
Schenkenschans, gelegen aan de overzijde van
een voormalige Rijnarm, waar een pontje wacht
voor de overtocht. De bus pikt iedereen bij
Schenkenschans weer op. Na de lunch en het
orgelconcert in Kalkar brengen we een bezoek
aan Burg Boetzelaer. Deze voormalige ruïne is
een goed voorbeeld van herbestemming en
daaraan gekoppelde renovatie, waarbij de
combinatie oud-/nieuwbouw niet werd
geschuwd. Er is nu een conferentie-oord met
luxe gastenverblijven gevestigd.
ten. Een beroemd voorbeeld is het getijden
boekvan Catharina van Kleef, circa 1440
gemaakt in Utrecht. Met de inlijving bij de
Nederlanden in 1473 ging de dominante
positie over naar de hertogen van Kleef die
ook beschermers van de kunsten waren en
internationaal georiënteerd. Zo was de hertog
bestuurslid van de Broederschap van Onze
Lieve Vrouw van de St.-Nikolaikirche in
Kalkar. Die kerk is rijk bedeeld met grote en
indrukwekkende altaarretabels uit de laat vijf
tiende en de zestiende eeuw, gemaakt door
beroemde Holzschnitzer uit het Nederrijnse
cultuurgebied tussen Wezel en Utrecht,
Xanten en Zwolle.
De benaming 'Via Romana' dient tegenwoor
dig als slogan voor een geliefde toeristische
wandel- en fietsroute tussen de rivier de Rijn en
het tracé van de heuvelrug. Naar believen kan
de toerist een omweg door het open polderland
maken of op de heuvelrug blijven die meer
beschutting biedt. De uitgezette excursies
volgen elk zo'n 'omweg' die uitnodigt de
verborgen schatten te ontdekken.
Excursie 1Heuvelrugroute
Deze route volgt een tracé langs de steile
helling van de stuwwal. De middeleeuwse
dorpen Ubbergen en Beek groeiden vanaf
midden negentiende eeuw uit tot woonplaatsen
van welgestelden die riante huizen lieten
bouwen. Ook kunstenaars verbleven er graag.
De route gaat kort door het laagland en verder
door de hoofdstraat van Kranenburg met de
pelgrimskerk St.-Peter en Paul, die onder
andere het Wenertatiger Kreuz (1308)
herbergt. Voor Kleef stopt de bus bij het park
naast Museum Kurhaus. Van het zeventiende-
eeuwse barokke park, aangelegd door Johann
Maurits van Nassau-Siegen, rest een parkaan-
leg in terrasvorm met een tuin-amfitheater,
vijvers, een langgerekte kanaalas, wandelwegen
en enkele kleinere gebouwen. Centraal staat
Excursie 3: Kerkenroute
Deze excursie voert door het polderland om de
spirituele en reisbakens van weleer, de dorps
kerken, te bezoeken, 's Middags gaat de route
zuidelijk van de Via Romana door het voor de
bouw van de negentiende-eeuwse nederzetting
Louisendorf ontboste heuvellandschap.
Stilistische speerpunten zijn de St.-Martin in
Zyfflich met resten van de Ottoonse bouw en
Romeinse spolia (van Romeinse gebouwen
weggehaalde zuilen en kapitelen) en de circa
150 jaar later gebouwde St.-Clemens in Wissel,
een forse Nederrijnse basilica die inwendig in
de jaren zestig van de twintigste eeuw een
omstreden renovatie heeft ondergaan waarbij
muurschilderingen werden verwijderd.
Afhankelijk van de tijd staat na de lunch en het
orgelconcert in Kalkar de St.-Antonius in
Hanselaer op het program. De ongenaakbare
solitaire situering van de neogotische kerk van
de emigranten uit de Pfalz die zich vestigden in
Louisendorf, wijkt stedenbouwkundig af van de
gebruikelijke inbedding tussen de dorpshuizen.
Drs. M.E. Koning is PR-medewerker van
Heemschut Gelderland.
Schloss Wissen in Weeze.