Hoog en laag langs de Nedeirijn
Ria Koning
Landelijke Heemschutdag 28 augustus
De Via Romana, de voormalige Romeinse heerbaan tussen
Nijmegen en Xanten, passeert een gebied dat lang een
politieke en culturele eenheid vormde. Het past in de huidige
tijd om op de Landelijke Heemschutdag een kijkje over de
grens te nemen.
28
Heemschut
augustus 2004
St.-Clemens in Wissel. Foto's auteur.
Dankzij de verharde Via Romana hielden de
soldaten, die 3 5 kilometer per dag liepen,
'droge voeten' en kon het goederentransport
vlot verlopen. Deze Romeinse weg of heerbaan
liep naar Keulen en was onderdeel van de
handelsroute langs de Rijn. De rivier vormde
eeuwenlang de grens of'limes' van het
Romeinse Rijk in het noorden. De Keltische
Eburonen bewoonden het gebied van de
Nederrijn tot aan Keulen, tot de Romeinen
hen vanwege hun verzet wegvaagden. Recente
opgravingen brengen behalve Romeinse ook
Keltische voorwerpen aan het licht die iets van
de wereld van die verre voorouders ontsluieren.
Het Nederrijns gebied vormde ook een
eenheid in de vroege Middeleeuwen ten tijde
van het Karolingische en Ottoonse Rijk toen
West-Europa een eigen gezicht kreeg en een
eigen gemeenschappelijke stijl ontwikkelde, het
Romaans. In hun bouwwoede kozen de middel
eeuwers voor kloosters en kerken van het basili-
cale type. Als Karolingische bijzonderheid
voegden zij een zogenoemd 'westwerk' toe, een
hoge tussen torens opgetrokken westgevel.
Karakteristiek voor de Ottoonse architectuur is
afwisseling van zuilen en pijlers (alternerend
stelsel), en galerijen. Voorbeelden zijn de grote
Keulse kerken waarvan de stijl in het Rijnland
is nagevolgd in de dorpskerken, zoals die van
Zyfflich en Wissel.
Brongebied
In de late middeleeuwen domineerde het
hertogdom Gelre de Nederrijn, boven Kleef,
Gulik en Berg. Het Gelderse hof adapteerde de
Franse hofcultuur en -stijl en gaf die daarmee
door aan het Rijnland. Zelf was de Nederrijn
vaak brongebied. Rond 1400 was het een
centrum van lied- en gedichtencultuur. Twee
Nijmeegse families, de Maelwaels en de Van
Limburgs, waren toonaangevend in de schil
derkunst en de verluchtiging van handschrif-