Nieuwe voorzitter, nieuw beleidsplan
Maarten Meester
Algemene Vergadering van Leden
De ervaren bestuurder Harm Bruins Slot als nieuwe voorzitter.
Het zwaargewicht Arie van der Zwan als samensteller van een
nieuw beleidsplan. De eminente Europeaan Otto von der
Gablentz als spreker. Heemschut toonde zich van zijn
ambitieuze kant, op de Algemene Vergadering van Leden.
24
Heemschut
'Na het accorderen van het beleidsplan wordt
daar vaak verder niets meer mee gedaan. Die
luxe kan Heemschut zich niet permitteren.'
Dreigende woorden van Arie van der Zwan op
de Algemene Vergadering van Leden, 15 mei
2004 in de Kapelkerk te Alkmaar. Onder zijn
leiding was even van tevoren het beleidsplan
2004-2007 vastgesteld. 'Ik heb geen moment
geaarzeld toen de scheidend voorzitter mij
vroeg de discussie te leiden', zei Van der Zwan.
'Dat het een plicht was, was mij duidelijk. Ik
voel me verwant met het werk dat Heemschut
doet. Bovendien ben ik bewoner van een
monument.'
Onder Van der Zwans leiding heeft, na bespre
king in de provinciale commissies, een aantal
Heemschutters gediscussieerd over de inhoud
van het nieuwe beleidsplan. De teksten van die
discussies zijn voor iedereen toegankelijk
gemaakt. Op de algemene ledenvergadering
volgde een slotdiscussie, waarna de aanwezigen
het nieuwe beleidsplan konden goed- of afkeu
ren.
Uit de consultatieronde was volgens Van der
Zwan gebleken hoe onzinnig de discussie is die
nog altijd binnen de vereniging woedt over de
vraag of Heemschut naast een beschermings-
ook een publiekstaak heeft'Er is geen tegen
stelling. Wij hebben de opvatting verdedigd dat
die twee niet te scheiden zijn. Bescherming kan
alleen dankzij het feit dat Heemschut een stem
heeft. Welnu, zonder achterban is er geen
stem.'
Waar komt het nieuwe beleid op neer? Ten
eerste is Heemschut gedwongen zichzelf meer
naar buiten uit te dragen. Van der Zwan: 'De
afkalving en de vergrijzing van het ledenbe
stand hoeven niet per se onrustbarend te zijn.
De jeugd heeft andere prioriteiten. Die gaat
zich later wel verdiepen in cultuurhistorie.
Maar in welke mate? Dat is de vraag.' Om in de
toekomst ook voldoende leden te hebben, heeft
de vereniging een aansprekend profiel nodig.
Ten tweede moet Heemschut volgens het
nieuwe beleidsplan zich niet alleen richten op
de traditionele taak: de bescherming van het
monument. Ook de omgeving moet worden
meegenomen. Van der Zwan: 'Als je bedenkt
wat er op de Vinex-locaties is aangericht! Dat
laat zien dat het noodzakelijk is verder te kijken
dan het monument alleen.' Hij hield een plei
dooi om de blik van Heemschut te verruimen.
Daarbij noemde hij Zonnestraal ('Je kunt zo'n
complexe restauratie niet uitvoeren als er geen
herbestemming is') en Leidsche Rijn ('Een
nieuwe stad in een historische omgeving') als
voorbeelden die laten zien dat er voor
Heemschut een nieuw werkterrein is.
Maar beschikt de vereniging wel over genoeg
expertise en capaciteit om dat nieuwe werkter
rein te ontginnen? is een veelgehoorde tegen
werping. Heemschut moet zich dan pro-actief
gaan bezighouden met planologische kernbe
slissingen, structuurplannen en bestemmings
plannen. Is daar de kennis wel voor in huis?
Van der Zwan beklemtoonde dat het nieuwe
beleidsplan duidelijk stelt dat de traditionele
beschermingstaak niet verwaarloosd mag
worden, 'als er maar ruimte is voor een andere
aanpak'.
Het landelijk bureau krijgt daarbij de rol van
voortrekker, 'uiteraard onder het toeziend oog
van het bestuur'. Het bureau maakt een keuze
uit wat er op planologisch gebied speelt.
Heemschut zal bij grote projecten met een
landelijke uitstraling projectgroepen vormen
met een functionele samenstelling: specifieke
deskundigen uit de verschillende provincies
zullen daarin zitting hebben. Met de website,
het tijdschrift en overige publicitaire middelen
zal het landelijk bureau die projecten zo veel
mogelijk steunen. Van der Zwan: 'Het gaat
erom prioriteiten te stellen. Niet alles kan,
Heemschut is ook afhankelijk van de inzet van
vrijwilligers.' Om te zorgen dat het niet bij
mooie plannen blijft, vond hij dat het bestuur
op de volgende ledenvergadering verslag moet
uitbrengen over de implementatie van het
beleidsplan.
Nieuwe voorzitter
Aan de nieuwe voorzitter zal het niet liggen.
Harm Bruins Slot stelde dat hij zich ervoor zal
inzetten dat Heemschut 'gezaghebbend is en
blijft'. Bruins Slot is in het dagelijks leven voor
zitter van de Raad van Bestuur van de Publieke
Omroep, hij was onder meer secretaris-gene
raal van het Ministerie van OC&W en
bekleedde verschillende burgemeestersposten.
'Hier staat een blij en trots man', zei hij. 'Ten
eerste omdat ik Edu van Tuyll mag opvolgen.
Hij heeft op een aansprekende en overtuigende
manier leiding gegeven. Ten tweede omdat ik
een liefhebber ben van monumenten en
erfgoed, van jongs af aan.'
Om gezaghebbend te zijn en blijven, moet
Heemschut volgens Bruins Slot op vijf zaken
letten. Ten eerste authenticiteit: 'Altijd moet
duidelijk zijn waar je voor staat.' Ten tweede
kennis van zaken. Ten derde moet Heemschut
meedoen, 'maar op een verstandige afstand'.
Ten vierde moet de vereniging representatief
zijn, 'anders word je niet serieus genomen. Het
gaat hierbij om veel meer dan om het ledenaan
tal alleen, ook om samenwerking en allianties,
de website, het meldpunt en het tijdschrift.' Als
laatste noemde hij de hindermacht: 'Als het niet
anders kan, moeten we ook onze tanden laten
zien, door bijvoorbeeld juridische procedures
aan te spannen.'
Bruins Slot benadrukte dat hij het als voorzitter
niet alleen kan. 'Ergens las ik dat uw voorzitter
ook uw boegbeeld moet zijn. Maar een boeg
zonder schip is niets. Zonder u ben ik nergens.
Het hart van de vereniging zijn de leden. Ik
vraag u daarom om mij heen te gaan staan.'
Nieuwe Renaissance
Als het aan Otto von der Gablentz ligt, krijgt
Heemschut binnen het verenigd Europa alleen
nog maar een belangrijker taak. De oud-ambas
sadeur van Duitsland in Nederland, tegen
woordig president van de Europese erfgoedor
ganisatie Europa Nostra, liet in zijn rede, twee
weken na de historische uitbreiding van de EU
met tien nieuwe lidstaten, zien dat Europa niet
augustus 2004
