Nieuwe uitgaven
Anne-Marie ten Cate
42
Heemschut
BOEKEN BOERDERIJ
Het Jaar van de Boerderij heeft de
boerderijplank in de boekenkast
goed aangevuld. Verzamelen - en
enig speurwerk - leverde de
volgende titels op, een lijst die
naar alle waarschijnlijkheid onvol
ledig is.
Het boerderijenboek
Natuurlijk verscheen er in de
succesvolle en alom geprezen serie
'Hetboekter gelegenheid van
het Jaar van de Boerderij een deel
over de boerderij en het boerenle
ven. Het boerderijenboek is samen
gesteld door Piet van Cruyningen,
Jeroen Coudeau, Feyoena
Grovestins en André Viersen
onder eindredactie van John van
Zuijlen. Zij zijn allen medewer
kers van de Stichting Historisch
Boerderijonderzoek (SHBO) te
Arnhem. Het platteland is voort
durend aan veranderingen onder
hevig. Het aantal boeren neemt in
ras tempo af. Er wordt nagedacht
over nieuwe functies en over acti
viteiten om de leefbaarheid van
het platteland te vergroten. De
boerderij geeft immers een bijzon
der accent aan het Nederlandse
cultuurlandschap.
De boerderij is nog steeds het
ondergeschoven kind van de
monumentenzorg. Dit jaar zou
daar verandering in aangebracht
moeten hebben. Op een totaal van
91.000 historische Nederlandse
boerderijen zijn er hooguit
duizend beschermd door Rijk of
gemeente. In de afgelopen zestig
jaar zijn er circa honderdduizend
boerderijen verdwenen. Het zijn
zorgwekkende aantallen die direc
teur John van Zuijlen van de
SHBO noemt.
De vier hoofdthema's van het
boek zijn: bronnen voor boerderij-
onderzoek, de bouwkundige
opzet, de regionale verscheiden
heid en ten slotte wonen en
werken. Elk thema krijgt een korte
inleiding en telt subthema's als
kaarten, wanden, vakwerk, bollen
schuren, bedsteden en broodbak
ken. Er zijn zo'n 450 foto's afge
beeld, alle met een informatieve
tekst, van gebintvormen, materi
aalgebruik dat per regio sterk
wisselt, bijgebouwen, schouwen
enzovoorts. Bijna uniek is (helaas)
het zandhok, waar het fijne zand
werd bewaard om in het woonge
deelte uit te strooien zodat het vuil
en vocht op kon nemen. In de
'mooie' kamer werden in het zand
patronen gelegd met schelpen.
Zand op vloeren zien we tegen
woordig in kroegen nog wel eens
toegepast.
Van Zuijlen stelt in het ten geleide
dat een belangrijk kenmerk van de
boerderij haar ontwikkeling is:
'een boerderij is altijd onderweg.
Zo zijn er veel sporen aan de boer
derij af te lezen. Maar met een
slooppercentage als in de achter
liggende vijftig jaar, valt er zelfs in
de nabije toekomst echter nog
weinig te lezen. Behalve dan dit
boek. Maar dat is niet geschreven
om de realiteit te doen vergeten.'
Alle foto's zijn afkomstig uit het
archief van de SHBO. Een boek
voor iedereen en voor een schap
pelijke prijs, met een schat aan
gegevens. Een boek dat zeker
bijdraagt aan het beoogde doel:
aantonen hoe belangrijk het
boerenbedrijf is voor het cultuur
landschap van ons land.
Zwolle, Waanders, 2002. 448p.
ISBN 90 4008 808. Prijs €14,50.
Boerenbouw
Volkskrant- journalist Sietse van
der Hoek, zelf een Groninger
boerenzoon, schreef in opdracht
van de Stichting Open Monu
mentendag Boerenbouwmonumen
ten van het agrarisch bedrijf. Met
natuurlijk veel aandacht voor
boerderijen, evenals voor de
geschiedenis van de landbouw in
Nederland. Ook komen boeren
zelf over leven en werk aan het
woord, van varkensboeren en
ecoboeren tot tabaksboeren en
campingboeren.
Van der Hoek probeert antwoord
te geven op vragen als: wat is
boerencultuur nog in dit land?
Heeft de stad de boeren nog wel
nodig? Wat is de toekomst van
historische boerderijen? Wat doen
we met de enorme overschotten?
Op de cover van het boek staat
dramatisch: 'In Boerenbouw illus
treren de "laatste boeren van
Nederland" de teloorgang van een
boerencultuur die eeuwenlang de
stabiliserende factor bij uitstek was
in onze samenleving.' Als wij
vandaag de dag om ons heenkij
ken, vooral buiten de randstad,
dan kun je je niet voorstellen dat
dergelijke beelden eindig zijn. De
afbeeldingen in deze uitgave
kunnen nu nog het tegendeel
bewijzen, maar voor hoe lang? Het
boek bevat verschillende verhaal
lijnen: het doorgaande min of
meer chronologische verhaal,
opgedeeld in tijdperken, met
daarin verwerkt allerlei achter
grondinformatie, geschiedenis,
ontwikkeling, anekdotes, feiten en
keiharde cijfers. (Met de VS en
Frankrijk is Nederland een van de
drie agrarische grootmachten in
de wereld!)
Van der Hoek springt van de hak
op de tak en overspoelt de lezer met
gegevens. Zo meldt hij dat het
belangrijkste kenmerk van de
Nederlandse boerderij is dat het
dak niet door de muren gedragen
wordt, maar door een houtskelet
en dat alles bijna onder dat ene dak
gebeurt. Of hij legt in twee pagina's
even uit dat er in Nederland vier
type boerderijen zijn. Dan schrijft
hij weer over duo- en hergebruik
van boerderijen en opstallen.
De fotobijschriften geven ook nog
eens een grote hoeveelheid infor
matie. Een aanrader, lekker om te
lezen.
Verkrijgbaar via de boekhandel, te
bestellen per telefoon 020-4222118 of
via omd@erfgoedhuis.nl
Uitgave van de Stichting Open
Monumentendag Amsterdam. 2003.
128 p. ISBN90 806181 3 6. Prijs
€14 (exclusief verzendkosten).
Op bezoek bij de boer
'Jullie zijn te laat met dit boek,
boerderij X was juist wat jullie
zochten, maar is sedert enkele
jaren niet meer in bedrijf, kreeg
de redactie onder leiding van Eloy
Kodeweij maar al te vaak te
horen. Binnen bij boeren; wonen en
werken in historische boerderijen is
samengesteld op initiatief van de
Manifestatie Historisch Interieur,
met de Rijksdienst voor de
Monumentenzorg, het Instituut
Collectie Nederland (ICN) en de
Stichting Historische Boerderij-
onderzoek. Uiteindelijk zijn 27
boerderijen geselecteerd.
Uitgangpunt was een geografische
spreiding. Ook tnoest de boerderij
in bedrijf zijn. Op een enkele
uitzondering na is dat gelukt. Er
bestaat geen type gebouw dat zo
voortdurend aan verandering
onderhevig is als de boerderij.
december 2003
