Kasteel De Haar wetenschappelijk
onderzocht
Wies van Leeuwen
Restaureren voor de toekomst is kijken naar het verleden.
Dat bewees de KNOB-studiedag over de restauratie van
Kasteel De Haar op 15 oktober 2003.
Kasteel De Haar is naast het Amsterdamse
Rijksmuseum een der grootste restauraties van
de komende jaren. Beide projecten hebben
gemeen dat ze aanleiding waren tot een
omvangrijk onderzoek in de archieven. Deze
vormen met de sporen in de gebouwen zelf de
belangrijkste bronnen van informatie die we
hebben. Of de beschikbaarheid van al dat mate
riaal ook leidt tot kwalitatief betere restauraties
en een integrale afweging van alle belangen en
waarden zal de toekomst nog moeten uitwijzen.
Op 15 oktober 2003 brachten de onderzoekers
verslag uit van hun bevindingen op een studie
dag in de juist herstelde kasteelkapel, die door
vader Pierre en zoon Jos Cuypers in verschil
lende fasen tussen 1901 en 1928 is herbouwd.
Sprekers waren Ben Olde Meierink over de
plaatsen en de houten weergang. In de acht
tiende en negentiende eeuw raakte het gebouw
weer in verval. Toen Etienne baron van Zuylen
van Nijevelt het complex in 1890 erfde, was het
een ruïne, waarvan overigens grote delen van het
muurwerk nog tot goothoogte overeind stonden.
De grondlegger van de Nederlandse monu
mentenzorg, Victor de Stuers, schonk hem een
eerste restauratieplan. Het bureau van P.J.H.
Cuypers en zijn zoon J.Th.J. herbouwde en
restaureerde het gebouw vervolgens tussen
1892 en 1912. Daarbij werd op een haast
improviserende wijze gewerkt. De ruim zesdui
zend tekeningen en honderden foto's tonen aan
dat de plannen steeds opnieuw en vaak ingrij
pend werden gewijzigd. De aanvankelijk
bescheiden plannen om de twee vleugels die tot
de goothoogte overeind stonden te restaureren
groeiden steeds meer uit. De vormgeving
veranderde ook steeds weer van karakter.
Cuypers heeft de bestaande muren gerespec
teerd. Wanneer sloop van onderdelen nodig
kapel, André Viersen over het middeleeuwse
kasteel, Guido Steenmeijer over het materiaal
in het Cuypersarchief, Hugo Landheer over de
financiering van de restauratie, Eloy Koldeweij
over het krachtenspel bij de huidige restauratie
en Meindert Stokroos over de technische
installaties van rond 1900. Ook de beheerder
Niels Hinse en architect Cor Bouwstra namen
deel aan de presentaties.
Kasteel en kapel
Kasteel De Haar kent een ingewikkelde bouw
geschiedenis. Na verwoesting in 1482 is slechts
enig oud muurwerk hergebruikt bij de herbouw
in het begin van de zestiende eeuw. Het was
toen een kasteel dat in ons land zeer opviel door
de vele ruime zalen, de meer dan dertig haard-
