NS wil van het Kloosje af
Victor Lansink
Prototype van standaard wederopbouw-station
Het prototype van het standaard wederopbouw-station van de
NS staat te Vierlingsbeek (Noord-Brabant). Dit stationnetje
wordt, na jaren leegstand, met sloop bedreigd. NS-Stations wil er
van af en heeft de sloopvergunning zelfs al in huis. Inmiddels
hebben verschillende partijen zich geroerd vanwege de lokale en
cultuurhistorische waarde van het 'Kloosje', zoals dit type
stationsgebouw in de wandelgangen van de spoorwegen ook wel
wordt genoemd.
2
Heemschut
juni 2003
I \W?: ia
In de loop van de jaren '50 van de vorige eeuw
was het Nederlandse spoorwegnet grotendeels
hersteld van de enorme schade die het tijdens
de Tweede Wereldoorlog had opgelopen. Er
was nieuw materieel gebouwd, rivieren konden
weer per trein worden overgestoken, emplace
menten functioneerden weer en de grote
knooppunten kregen waar nodig een nieuw
stationsgebouw. De volgende stap in de weder
opbouw van de spoorwegen ging in de richting
van het vervangen van noodvoorzieningen bij
kleinere stations. Ook groeide het besef steeds
sterker dat NS genoodzaakt was om halteplaat
sen te creëren in de buitenwijken en de agglo
meraties van de grote steden, wilde zij niet haar
concurrentiepositie ten aanzien van bus en auto
verliezen. Deze inzichten leidden in de tweede
helft van de jaren '50 tot een nieuw standaard
ontwerp van spoorwegstations voor de kleine
kernen en buitenwijken.
Het bouwen volgens een standaardontwerp was
niet bepaald vreemd bij de spoorwegen. Het
bekendste voorbeeld zijn de 19de-eeuwse
Pleinzijde Station Vierlingsbeek, bouwjaar
1956. Opname 1998. Foto's auteur.
Waterstaatsstations waarvan er tientallen
vrijwel identiek aan elkaar waren. Ook langs de
later aangelegde lokaalspoorlijnen treft men
zelfs nu nog reeksen min of meer dezelfde
gebouwen aan. Maar vanaf de jaren '20 nam de
bouwactiviteit voor de spoorwegen af, om pas
na de oorlog weer een impuls te krijgen tijdens
de wederopbouw. Smaakopvattingen qua stijl
veranderden en de inzichten in doelmatig
gebruik waren ook met hun tijd meegegaan,
waardoor het vanzelfsprekend was om tot een
eigentijds ontwerp te komen. Als architect hier
voor werd aangewezen dr. ir. W. B. Kloos
(1904-1960). Hij werkte als Chef van de Stede-
bouwkundige Afdeling van de N.S., maar
moest het in de jaren 50 om gezondheidsrede
nen rustiger aan doen en is zich daarom gaan
toeleggen op kleinere, beter overzichtelijke
projecten.
Prototype Vierlingsbeek
In mei 1956 werd in het Noord-Brabantse dorp
Vierlingsbeek, langs de spoorlijn Nijmegen-
