HEEMSCHUTDAG IN ONS
HOGE NOORDEN
Groningen: Boeren en heren
in het Zuidelijk
Westerkwartier
Tineke Vooijs, Pieter WoudstraSjoerd Jantzen
Het landschap met alles erop en eraan in het noorden van Nederland. Dat staat centraal tijdens de
Landelijke Heemschutdag op 30 augustus. We bezoeken akkers en weilanden, veenontginningen,
vaarten en dwarssloten, bossen en eikenlanen, maar ook lintdorpen, brinkdorpen, kerkjes en vooral
vele boerderijen. Passend natuurlijk in dit Jaar van de Boerderij.
juni 2003
Heemschut
9
Ewsum af naast het lichaam van haar jong
gestorven echtgenoot.
In Niebert staat de Iwemaheerd, het enige
Groningse steenhuis dat een boerderij is geble
ven en de vorm van het oorspronkelijke steen
huis bewaard heeft uit het einde van de 14de of
het begin van de 15 de eeuw. Steenhuizen waren
versterkte woningen waar ook omwonenden
konden schuilen in tijden van oorlog. Toen de
tijden veiliger werden, vergrootten de eige
naars hun steenhuis vaak tot een borg.
Het Iwemasteenhuis is in de 19de eeuw
verbouwd. Het huis was lang in het bezit van de
Iwema's en wordt nog steeds bewoond door
een afstammeling van deze familie. De woning
is niet te bezichtigen, de tuin wel. Bij het
bezoek aan de kerk van Niebert zijn de tekens
van de vroegere invloed van de Iwema's in
Niebert te zien.
De tocht gaat verder via Nuis (Coendersborg)
naar Marum. Daar wordt een bezoek gebracht
aan de monumentale boerderij Oosterheerd,
een modern veeteeltbedrijf met een melkrobot.
De boerderij met dwarsschuur is gebouwd in
1862, met materiaal van de vorige Oosterheerd
die met de boerderij Westerheerd reeds in de
Middeleeuwen in het bezit was van klooster
Trimunt. Oosterheerd is een Friese boerderij
van het kop-hals-romp type, waarvan de hals
Het Zuidelijk Westerkwartier
Het Westerkwartier ligt in het zuiden van
Groningen. Het bestaat uit twee delen die
worden gescheiden door de spoorlijn van
Groningen naar Leeuwarden. Het Noordelijk
Westerkwartier heeft een kwelderlandschap,
het Zuidelijk Westerkwartier een landschap dat
overeenkomsten vertoont met Noord-Drenthe
en de Friese Wouden. De excursie van de
provinciale commissie Groningen gaat naar het
Zuidelijk Westerkwartier. De commissie heeft
twee deelexcursies uitgestippeld.
De lunch voor beide groepen vindt plaats in het
Theehuis Vredewold in Midwolde, gelegen
tegenover de kerk van Midwolde, aan de weg
naar het landgoed Nienoord.
Excursie 1:
Boeren en heren in het zuidelijk
Westerkwartier'
De heren in het Zuidelijk Westerkwartier
woonden op de borg Nienoord bij Midwolde.
Zij oefenden macht uit tot in Drenthe en
Friesland. Vanaf het begin van de 16de eeuw
hielden ze zich bezig met het ontginnen van het
hoogveengebied ten zuiden van de lijn
Midwolde-Marum. De veenarbeiders vestigden
zich als keuterboertjes op de verveende grond.
De lintdorpen Midwolde, Niebert, en Marum
die tijdens de excursie worden bezocht, liggen
op de meest zuidelijke zandrug van het
Westerkwartier. De akkers en weilanden,
begrensd door de karakteristieke houtsingels,
strekken zich uit vanaf de weg. De bedrijven en
de boerderijen hier zijn over het algemeen niet
zo groot.
Aan het interieur van de 13 de eeuwse kerk in
Midwolde is te zien hoe rijk de heren van
Nienoord waren. Het mooiste stuk, het graf
monument, is trouwens gemaakt in opdracht
van een vrouw, Anna van Ewsum. Zij gaf de
opdracht aan de bekende beeldhouwer
Rombout Verhulst. Hij beeldde Anna van
Boerderij Oosterheerd bij Marum. Een modern
veeteeltbedrijf met een melkrobot. De boerderij
met dwarsschuur is gebouwd in 1862, met oud
materiaal. Oosterheerd is een Friese boerderij
van het kop-hals-romp type, waarvan de hals
ontbreekt. Foto Anna Huizinga.
