Het beleid van Natuurmonumenten
8
Heemschut
juni 2003
De Vereniging Natuurmonumenten wil de
zorg voor gebouwen zoveel mogelijk over
laten aan derden (particulieren of organisa
ties). Wel worden hier randvoorwaarden
aan verbonden. Zoals de verplichting tot
restauratie van het gebouw. Het voordeel is
dat Natuurmonumenten niet de financiële
lasten hoeft te dragen.
Bij Natuurmonumenten wordt in eerst
instantie gedacht aan het beheer van natuur
gebieden: bossen, heide, duinen, dat is
natuur. Maar Natuurmonumenten is zeker
ook een van de grootste eigenaren van
cultuurmonumenten in Nederland.
Cultuurmonumenten: boerderijen, land
huizen, prieeltjes etc. En eigenlijk is zelfs de
natuur cultuur. Op iedere vierkante meter
van ons grondgebied is onmiskenbaar de
mensenhand te herkennen: cultuur dus. Ook
Natuurmonumenten realiseert zich dit. In
2001 verscheen de nota 'Cultuurhistorie
in Natuur en Landschap, Cultuurhistorie-
beleid bij Natuurmonumenten'. Daarin
probeert Natuurmonumenten een samen
hangend beleid te ontwikkelen voor haar
cultuurhistorisch bezit.
Enkele maanden geleden verscheen het
boek: 'Cultuurmonumenten van Natuur
monumenten'. Het boek voert de lezer door
een groot aantal cultuurhistorisch waarde
volle gebieden.
Met dit boek wil Natuurmonumenten laten
zien hoe veelkleurig het palet is van die
gebieden. Van landgoederen met chique
villa's tot aan de veenplassen die zijn
ontstaan door het plaggen en baggeren van
de gewone man. Het boek kost 42,95 (voor
leden van Natuurmonumenten 34,95) en
kan worden besteld via www.natuurmonu-
menten.nl/winkel of het gratis telefoon
nummer 0800-02 31666. Het is tevens
verkrijgbaar in alle bezoekerscentra van
Natuurmonumenten.
Het is een heerlijk bladerboek. Schitterende
foto's laten een klein deel van het unieke
bezit van zien. Een leuk cadeau en de uitgave
mag gerust een tijd op de koffietafel liggen.
Niets mis mee. Alleen, toen ik de aankon
diging las, had ik een heel ander boek in
gedachten. Althans, ik hoopte dat eindelijk
dat ene boek eens zou verschijnen. Dat boek
dat inzicht geeft in het cultuurhistorisch
bezit van Natuurmonumenten. Alleen al in
Salland bezit de Vereniging 100 objecten.
Hoe is de bouwkundige staat? Waar worden
ze voor gebruikt? Hoe worden ze beheerd?
Welke opvatting heeft de vereniging over de
restauratie van haar bezit? Tal van vragen
waar ik dolgraag het antwoord op zou willen
weten.
Natuurlijk, dit is niet de insteek van dit
boek. Maar de titel deed in eerste instantie
anders vermoeden. Een idee dus voor de
toekomst?
Cultuurhistorie in Natuur en Landschap
Cultuurhistoriebeleid bij Natuurmonumenten.
Natuurmonumenten, 's Gravenland 2001.
Cultuurmonumenten van Natuurmonumenten.
Natuurmonumenten, 's Gravenland 2002.
€42,95.
De nieuw gebouwde stal: Het hout van de
gevels is afkomstig uit de ernaast gelegen
bossen.
geving. Het stallencomplex ligt een eind van de
bestaande boerderij af. Hier is een nieuw erf
aangelegd. Maar toch is ook bij deze stallen
gekozen voor een traditioneel materiaalge
bruik. En zelfs letterlijk streekeigen: het hout
van de gevels is afkomstig uit de ernaast
gelegen bossen.
Veel aandacht is geschonken aan de inrichting
van de boerenerven. Voor elk erf is in overleg
met de bewoners een advies opgesteld om de
indeling en beplanting weer zoveel mogelijk in
de oorspronkelijke staat terug te brengen. De
sobere uitstraling is zoveel mogelijk gehand
haafd. Voor de erfafscheidingen worden nog
steeds ongeverfde houten hekken en gekloofde
houten palen gebruikt. De beplanting bestaat
voornamelijk uit hagen, fruitbomen, leilinden
en gras. Grenzend aan het voorhuis ligt meestal
nog een moestuin. Bakhuis, put en hooiberg
maken het idyllische tafereel compleet.
Boerengemeenschap
In overleg en in goede verstandhouding. Dat
zijn de sleutelwoorden die kenmerkend zijn
voor het beheer van het Eerder Achterbroek.
Het Eerder Achterbroek is nog steeds een
boerengemeenschap. De meeste bewoners
wonen al generaties op hun boerderij.
Inderdaad op hun boerderij: de families
Nevenzei en Brakel bewonen nog steeds de
naar hen genoemde boerderijen.
Door de verkoop van de boerderijen kan dit
snel veranderen. Ietwat laatdunkend uitge
drukt: 'de boeren eruit, de tandartsen erin'. Bij
de verkoop zal Natuurmonumenten beper
kende maatregelen in het erfpachtcontract
opnemen. Erfpacht biedt hiervoor zelfs nog
meer mogelijkheden dan een huurcontract.
Verstrekkend is ook het voornemen om voor de
verkoop de grote ligboxenstal af te breken.
Daardoor zal de marktprijs van de boerderij
stijgen en wat zeker zo belangrijk is: het
probleem om een nieuwe functie voor dit
bedrijfsgebouw te vinden, wordt letterlijk uit de
weg geruimd. Het sloopmateriaal zal waar
schijnlijk gebruikt worden om de schuren bij
boerderij De Brakel te vernieuwen.
Een koper zal snel gevonden zijn. Dat lijkt me
geen probleem. En daarna? Goed rentmeester
schap is een houding. Laat dit zich afdwingen
door een erfpachtcontract?
Met dank aan Herman Veerbeek enjos Schouten,
beiden werkzaam bij Natuurmonumenten beheer-
eenheid Salland.
Drs. M. Berkers is werkzaam bij Berkers ér
Grootenhuis te Raalte.