42
Heemschut
april 2003
Sobokartti theater, Semarang. Gebouwd in
1930 naar een ontwerp van architect Thomas
Karsten. Hij gebruikte landseigen middelen
voor constructie en architectuur, zowel voor
interieur als exterieur. Foto auteur.
stedenbouw tot mondelinge geschiedenis,
traditionele kleding, verhalen en liedjes. Op
incidentele inhoudelijke of financiële steun
na, worden ze bijna allemaal gerund door
vrijwilligers die erfgoed een warm hart toe
dragen.
Ondanks hun enthousiasme en haast niet-afla-
tende inzet kampen de verenigingen echter
regelmatig met het feit dat de gestelde doelen
slechts mondjesmaat en met zeer veel moeite
te realiseren zijn. De combinatie van de ogen
schijnlijk economische irrelevantie van veel
erfgoedobjecten en het weinig stimulerende
politieke klimaat creëert een sfeer waarin
eerder verwaarlozing dan betrokkenheid wordt
beloond - en dus de boventoon voert. De
recente illegale afbraak van de Siliwangi-mess
in Ciumbuleuit in Bandung, het voormalige
Lindetevis-Stokvis kantoor in Medan en het
nochtans onzekere voortbestaan van het
Sobokarti volkstheater in Semarang zijn slechts
enkele van de vele voorbeelden van de manier
en de schaal waarop twintigste-eeuwse archi
tectuur wordt bedreigd.
Indonesisch Erfgoed Jaar
Vanuit de gedachte dat een gezamenlijke strijd
effectiever zou kunnen zijn, besloten in 2000 de
diverse erfgoedverenigingen en hun sympathi
santen zich te verenigen in Aejaringan
Pelestarian Pusaka Indmesia (JPPI - Indonesisch
Netwerk voor de Bescherming van Erfgoed),
ondergebracht bij het Centrum voor de
Bescherming van Erfgoed aan de faculteit voor
architectuur van de Gadjah Mada universiteit
in Jogjakarta. Om het erfgoedthema nog beter
over het voetlicht te brengen riep JPPI vervol
gens 2003 uit tot Indonesisch Erfgoed Jaar
(Tahun Pusaka IndonesiaJ - met de bedoeling
dit themajaar iedere tien jaar te herhalen.
Participanten voor 2003 zijn, behalve de voor
de hand liggende lokale erfgoed verenigingen,
organisaties als de Yayasan Gedung Arsip
(Stichting Gebouw Nationaal Archief), de
Ikatan Arsitek Indonesia (Indonesische
Vereniging van Architecten), de Bali
Foundation, het Pusat Dokumentasi Arsitektur
(Documentatiecentrum voor Architectuur) en
diverse universiteiten.
Onder de vlag van het Indonesisch Erfgoed
Jaar 2003 organiseert JPPI landelijk vier activi
teiten: een internationaal seminar en works
hops over de behandeling van erfgoed in Azië,
de uitvoering van een Indonesisch handvest
over conservering, een reizende tentoonstelling
en een daarbij horende tentoonstellingcatalo-
Siliwangi Mess, Bandung. Ondanks
bescherming van de 'Undang-undang Republik
Indonesia nomor 5 tahun 1992 tentang benda
cagar budaya' die wijziging of afbraak zonder
vergunning van het gebouw niet toestaat, werd
dit vanwege zijn prachtig uitzicht door
Soekarno bewonderde monument onlangs
afgebroken. Foto Harastoeti Hartono.
gus. Daarnaast organiseren alle individuele
groepen hun eigen, reguliere programma's:
erfgoedweken, rondleidingen, lezingen, publi
caties, nieuwsbrieven, en wat dies meer zij.
Ik wil niet afdingen op het belang van het
creëren van bewustzijn bij vakmensen en alge
meen publiek en op de noodzaak om kwesties
als behoud, juridische en institutionele aspec
ten aan de orde te stellen en deskundigheid te
stimuleren. Dit zijn onvermijdelijke voorwaar
den voor een erfgoedbeleid. Maar ze vormen
op zichzelf (nog) geen garantie voor de formu
lering, en uitvoering van zo'n beleid. De
gebrekkige of zelfs ontbrekende handhaving
van de Monumentenwet is daarvan een voor
beeld.
De voortgaande afbraak van erfgoed in alle
delen van Indonesië en uit alle perioden maakt
duidelijk dat er nog veel werk te verrichten is.
Ik hoop daarom van harte dat de organisatoren
van het Indonesisch Erfgoed Jaar lang en hard
aan de bel zullen trekken - opdat niemand kan
zeggen dat hij de bel niet heeft horen luiden.
Nadere informatie over JPPI, het Indonesisch
Erfgoed Jaar 2003 en de activiteiten van de lokale
verenigingen: www. indonesiapusaka. org.
Drs. P.K.M. van Roosmalen is architectuurhisto
rica aan de TU Delft. Ze werkt aan een dissertatie
over stedenbouw in Nederlands -Indië tussen 1905
en 1950.
